De voorbije dertig jaar zijn in Rusland 287.000 mensen aan aids overleden. Het land telt op dit ogenblik bovendien 968.000 inwoners waarbij een hiv-besmetting, die aan de basis van de ziekte ligt, werd vastgesteld. Dat staat in een rapport van de Russische onderzoeker Vadim Pokrovsky. Eén van de ergst getroffen gebieden is de Siberische stad Irkoetsk, waar één op vijftig inwoners seropositief is.

Als reden wordt vooral gewezen naar het massale drugsgebruik bij de bevolking van de stad. Het taboe rond de ziekte, het ontkenningsgedrag in Russische medische kringen en de passiviteit van de autoriteiten maken de aanpak van de epidemie volgens actievoerders bijzonder moeilijk.

Sint-Petersburg

Officieel werd de eerste hiv-besmetting in Rusland eenendertig jaar geleden in Sint-Petersburg geregistreerd. De Russische autoriteiten hebben echter lange tijd het bestaan van de ziekte in hun land ontkend. “Momenteel gebeuren in Rusland elk uur tien hiv-besmettingen,” aldus woordvoerders van de organisatie Navigateur, die de opvang en begeleiding van patiënten voor zijn rekening neemt.

“Wereldwijd worden alleen in Zuid-Afrika en Nigeria meer besmettingen genoteerd. Minder dan de helft van de Russische patiënten ontvangt een behandeling. Elke dag overlijden in Rusland dan ook 87 mensen aan de gevolgen van de ziekte.”

Irkoetsk is één van de Russische brandpunten van de ziekte. “Dertig jaar geleden werden slechts tweeëndertig besmettingen geregistreerd,” stellen de actievoerders. “Het jaar daarop werden echter al 3.157 besmettingen opgetekend. Over het hele land werden ongeveer 30.000 seropositieven geteld.”

“De verspreiding van het virus gebeurde vooral door vuile injectienaalden van drugsverslaafden. Irkoetsk was in de jaren negentig van de voorbije eeuw immers door drugs overspoeld. Illegale producten waren op alle ogenblikken beschikbaar. Iedereen wist waar de dealers zich ophielden. Het was bovendien de gewoonte om de heroïne-naalden met meerdere gebruikers te delen.”

Buitenlandse agenten

“Hoewel in Irkoetsk al sinds het einde van de jaren tachtig officieel een preventiecentrum operationeel is, hebben de autoriteiten lange tijd de ogen gesloten voor het aids-probleem,” zegt Navigateur. “De strijd werd vooral geleverd door buitenlandse organisaties, zoals het Amerikaanse Rode Kruis, de Stichting Soros en Artsen zonder Grenzen.”

“Pas twaalf jaar geleden heeft Rusland de aids-epidemie officieel erkend. Slechts op dat ogenblik werden middelen voor de behandeling van de seropositieven vrijgemaakt. Het probleem blijft echter ook vandaag nog bestaan. Weliswaar zijn nieuwe generaties grotendeels op andere drugs overgestapt, maar de oude gebruikers blijven zich injecteren.”

Op dit ogenblik is Navigateur nog de enige organisatie in de regio Irkoetsk die zich om de seropositieven bekommert. Een zestal jaar geleden moesten de meeste organisaties immers het land verlaten. De Russische autoriteiten bestempelden hen immers als buitenlandse agenten.

Alleen Navigateur is overgebleven, maar ook die organisatie zou wegens een gebrek aan financiële ondersteuning midden dit jaar zijn activiteiten moeten stopzetten. De enige hoop die Navigateur nog heeft is de hulp van de stichting van de Britse muzikant Elton John, die belangrijke donaties doet in Rusland, Oost-Europa en Centraal-Azië.

Het Russische ministerie van gezondheid heeft voor de aanpak van aids dit jaar een budget van 294 miljoen euro voorzien. Daarmee kunnen amper 260.000 seropositieven worden behandeld. Alleen al in Irkoetsk worden 26.000 patiënten opgevolgd.

In Rusland worden bovendien nieuwe maatregelen tegen vijandige buitenlandse mogendheden overwogen. Daardoor zou onder meer de invoer van Amerikaanse geneesmiddelen voor de behandeling van aids-patiënten kunnen worden verboden.

Dat zou rampzalige gevolgen hebben voor de Russische zieken. De levensverwachting van een Russische seropositieve is achtendertig jaar.