Het Noorse strafsysteem is gestoeld op aandacht voor de mensenrechten en het respect voor onze medemens.’ Noren geloven niet in repressieve gevangenissen. ‘Als we de gevangenen op een menselijke manier behandelen, maken we meer kans om ze later opnieuw in de maatschappij te integreren,’ zegt gevangenisdirecteur Are Hoidal.
De Noorse gevangenissen zijn dus in niets te vergelijken met die in België. Maar ze worden wel al heel lang gezien als de beste ter wereld.
Waar zit het verschil en waarom werkt het Noorse systeem zo goed?
Wie niet vertrouwd is met het Noorse gevangenissensysteem reageert vaak raar als zo’n gevangenis getoond wordt. Zelfs in de strengst beveiligde gevangenissen is er ruimte voor een fitnessruimte, een tuin, computerspelletjes, een ontspanningsruimte en nog veel meer. Minder strenge gevangenissen zoals op het eiland Bastoy zien er zelfs uit als een vakantiekamp. De gevangenen lopen vrij rond, er is een sauna, een bibliotheek, … Iedereen op dat eiland draagt zijn eigen kledij en heeft zelf de sleutel van zijn kamer.
Stap naar leven buiten de gevangenis zo klein mogelijk maken
Maar met die verantwoordelijkheid komen ook verplichtingen. De gevangenen krijgen per dag één maaltijd en moeten al de rest zelf voorzien. Daarvoor hebben ze onder andere een boerderij met schapen en kippen. “Het leven in de gevangenis moet zo dicht mogelijk staan bij het leven buiten de gevangenis”, zei criminoloog en medewerker van het Noorse ministerie van Justitie Gerhard Ploeg daarover in The New York Times. “Hoe kleiner de stap is als je uit de gevangenis komt, hoe kleiner de kans is dat de ex-gevangene hervalt.”
Amper 20 procent van de ex-gevangenen hervalt
En dat is misschien wel het beste argument voor het Noorse systeem. Minder dan 20 procent van de Noorse gevangenen hervalt nadat ze zijn vrijgelaten. Daarmee halen ze een van de beste scores ter wereld. Ter vergelijking: in België is dat meer dan het dubbele. In de VS en het VK ligt dat cijfer rond de 50 Ã 60%. “Behandel mensen als vuil en ze zullen zich gedragen als vuil. Maar behandel ze als mensen en ze zullen zich beginnen gedragen als mensen”, verklaarde een Noorse gevangene in The Huffington Post het succes van hun systeem. En dus wordt er gezorgd voor een klimaat van wederzijds respect tussen de crimineel en de cipier.
Een van de verblijfplaatsen op het gevangeniseiland Bastoy
Tonen dat je wil veranderen
Maar vergis je niet, want zelfs de Noorse gevangenissen blijven gevangenissen. Niemand zit van bij het begin van zijn straf op een gevangeniseiland zoals Bastoy. Om daar te mogen zitten moet je tonen dat je wil veranderen en wil werken aan je terugkeer naar de maatschappij. En eens je dat toont, maakt het in Noorwegen niet uit wat je exact hebt uitgespookt. Want ook op het minder strenge beveiligde gevangeniseiland Bastoy zitten moordenaars. Maar als je toont dat je wil veranderen, verlies je het stigma dat in veel andere landen voor eeuwig op je blijft plakken. “We geloven dat het beter is dat iemand wil wegblijven uit de criminaliteit dan dat je hem er met schrik van probeert weg te houden”, zegt Gerhard Ploeg.