Het internet en sociale media, dat lijkttegenwoordig synoniem geworden te zijn. Aangezien internet ook in alle hoekenvan onze samenleving belangrijk wordt, is het belangrijk dat we onze kinderenopvoeden met een zekere digitale kennis. Maar welke vaardigheden zijn belangrijkom je kind goed te leren omgaan met technologie? 

De economische en sociale impact van het internet ende sociale netwerken, van Facebook over Instagram tot Twitter en Musical.ly,zijn niet te onderschatten. Voor je kinderen zich aan Tinder wagen, hebben zegelukkig nog een aantal jaren opvoeding tegoed. Maar je kan niet snel genoegbeginnen met hen enkele digitale basisvaardigheden aan te leren. Het zijn toolsdie ze hun hele leven zullen blijven gebruiken. Het gaat niet alleen om welkeapp je gebruikt voor welk probleem maar ook hoe we omgaan met anderen op hetinternet.

Digitale vaardigheden

De horrorverhalen over pedofielen, die chatrooms,fora en apps afschuimen op zoek naar het volgende slachtoffer, kennen weallemaal. Daar komt nog bij dat je als ouder niet altijd weet waar je kinderenuithangen online. Experts voorspellen dat 90%van de bevolking binnen de tien jaar verbonden zal zijn met het internet. ‘Theinternet of things’, dat steeds uitgebreid wordt, zorgt er ook voor dat weervoor moeten zorgen dat onze kinderen vroeg digitale vaardigheden moeten ontwikkelen.

Je kinderen afschermen van digitale vooruitgang,lijkt een achtergestelde redenering. De digitale wereld heeft namelijk eindelozemogelijkheden. Onze kinderen zijn noodzakelijk een onderdeel van die dynamischeverandering die onze maatschappij ondergaat, maar hebben ze ook de vaardighedenom er kritisch over te kunnen nadenken en er mee om te gaan?

Digitale technologie anders gebruiken

Kinderen gebruiken digitale technologieën op steeds jongere leeftijd en voor steeds langere periodes. Ze spenderen zo’n zeven uur per dag voor het scherm in de Verenigde Staten en ook in België wordt met die cijfers geschermd. Voor tieners is de situatie nog erger: tieners van 12 tot 18 jaar oud kijken zo’n acht uur per dag naar een scherm. Dat heeft natuurlijk gevolgen op hun gezondheid en ontwikkeling. Maar volwassenen zitten ook al snel de hele dag achter de computer: het gaat dus opnieuw om het ontwikkelen van vaardigheden voor een gezond gebruik van digitale technologie.

Los van de occasionele digitale crimineel en het tijdsgebruik, waar kinderen sowieso moeten mee leren omgaan, stelt de digitale wereld ook een aantal andere problemen. Zo kan je digitale vaardigheden educatief aanwenden, of puur voor het entertainment. Maar er wordt online ook gepest, je kan verslaafd raken aan de continue beeldstroom en er is ook veel obscene en gewelddadige content waar je die onvolwassen oortjes nog niet aan wil blootstellen. Je kan hen niet eeuwig beschermen, dus hen de juiste vaardigheden aanleren is zeer belangrijk.

© iStock

Hoe leer je je kinderen digitale vaardigheden?

Kinderen gebruiken het internet en digitale technologie op een heel andere wijze dan hun ouders. Dat maakt het moeilijk voor ouders en lesgevers om volledig alle risico’s en dreigingen die kinderen online tegenkomen, ten volle te begrijpen. Je zou dus het gevoel kunnen krijgen dat je niet weet hoe je de digitale opvoeding van je kinderen moet aanvangen.

Hoe begin je daar aan? Het belangrijkste is dat je kinderen een digitale intelligentie ontwikkelen. Dat is een set sociale, emotionele en cognitieve vaardigheden die individuen in staat stellen om de uitdagingen van een digitaal leven aan te kunnen. Er zijn zeven elementen verbonden aan digitale intelligentie. We spreiden ze even voor je uit: dit zijn zeven delen van je online leven waar je vaardigheden in moet ontwikkelen.

1. Digitale identiteit

© iStock

Digitale identiteit: één van de vaardigheden die je kind moet hebben, is hoe het zichzelf digitaal identificeert. Je wil waarheidsgetrouw blijven, maar je bewust zijn van hoe een digitaal profiel z’n eigen leven kan gaan leiden. Het gaat dus om het verschil maken tussen langetermijn en kortetermijndenken. Op korte termijn is een feestfoto leuk, maar is het ook nog aan te raden als je op zoek bent naar een job. The internet is forever, dat is een goede redenering om in het achterhoofd te houden. Ook belangrijk: een online persona maak je, het profiel van anderen is dus even ‘gemaakt’ als dat van jou.

Dit is wat wat Elon Musk te zeggen heeft over digitale intelligentie.

Maar de opleiding stopt daar niet: met Instagram-influencers die onze jeugd bombarderen met gesponsorde content en gefilterde gezichten, is het ook belangrijk om het over reclame te hebben. Dat de meeste mensen het enkel over positieve stukken van hun leven hebben en dat als deel van hun identiteit zien, is ook een belangrijke boodschap voor de digital native.

2. Digitale media goed gebruiken

© iStock

De vaardigheid om digitaletools juist te gebruiken, dus de juiste app voor het juiste probleem, isontzettend belangrijk. Met andere woorden: zoek je een langetermijnrelatie, danis Tinder misschien niet de beste startplaats. Op kindermaat: KetNet is eenleuke, veilige plek om filmpjes te bekijken. Ongesuperviseerd YouTuben is datwellicht niet. Ook de balans tussen een online leven en een offline levenverdient aandacht: aan je scherm gelijmd zitten, is niet gezond.

Hoe kunnen ouders dat soort gesprekken met hun kinderen voeren? Duidelijke grenzen over beeldgebruik zijn natuurlijk een must. Misschien heb je een kind dat die grenzen vanzelf goed aanvoelt, anders is het nuttig om een lijstje te maken. Bijvoorbeeld niet aan de keukentafel, niet als we samen naar een film kijken of als oma op bezoek is. Ook welke apps toegelaten zijn en welke niet, kan je bespreken én mag je controleren. Het is heel belangrijk om daarbij uit te leggen waarom bepaalde apps een no-go zone zijn, zo ontwikkelen je kinderen zelf hun digitale vaardigheden. 

3. Digitale veiligheid

© iStock

De discussie over welke apps er toegelaten zijn, brengt ons ook meteen bij online safety. Dat er veiligheidsrisico’s verbonden zijn aan digitale technologie,dat moeten we je ook niet vertellen. De gevaarlijkste, maar minst voorkomendezijn waarschijnlijk grooming (doorpooiers of pedofielen) en radicalisatie (door religieuze groepen). 

Maar daarnaast bestaat er online natuurlijk ook content, zoals we hierboven bespraken, die niet geschikt is voor kinderen. Eén van de vaardigheden die je je kind kan aanleren, is wat ze moeten doen als ze zich zorgen maken over het gedrag van anderen online (op zichzelf of naar je kind gericht). Wat als ze bedreigd worden, wat als iemand op een sociaal medium zich niet goed voelt. Wat als iemand hen contacteert en ze hebben het gevoel dat er iets niet pluis is? 

Je kan je kind ook niet beschermen tegen content op ‘veilige’ websites. De verschillende soorten ‘challenges’, zoals de Blue Whale Challenge (waar al wat kinderen aan overleden) of de Tabasco challenge, kunnen ronduit gevaarlijk zijn. Met je kind praten over deze fenomenen is wellicht beter dan het gewoon doodzwijgen en er van uitgaan dat je kind ze wel niet zal vinden. Een gewaarschuwde ouder is er overigens ook twee waard: vaak komen zulke fenomenen in de media. 

4. Digitale empathie

© iStock

We hebben het hierboven vooral over de veiligheidsrisico’s gehad van digitale technologie, maar natuurlijk is er ook een andere zijde aan het verhaal. Want zoals met alle communicatie gaat digitale emotionele intelligentie vooral over grenzen stellen. Dat werkt in twee richtingen: digitale vaardigheden op het gebied van empathie betekenen dat je kind het moet tonen én verwachten. 

Want voor elk kind dat gecyberpest wordt, is er natuurlijk minstens één kind dat het cyberpesten doet. Het is dus belangrijk om aan je kind uit te leggen dat ze online mensen moeten behandelen zoals ze zelf behandeld zouden willen worden. Dat geldt voor kleine gesprekken, Facebookcommentaren en persoonlijke berichten, net zoals het ook werkt in persoonlijk contact met anderen. Geen beledigingen, geen pesterij en begrijpen dat er een mens achter het profiel schuilgaat, is dus belangrijk. 

Maar een andere digitale vaardigheid, die we hierboven al even aanstipten, is die waarbij je kind ook leert dat niet iedereen op het internet goede bedoelingen heeft. Het gaat niet altijd om pedofielen: ook de onbekenden waar je kind online mee discussieert, moeten zich menselijk opstellen en de grenzen van je kind respecteren. Kort gesteld: je kind mag ook op z’n strepen leren staan, ook als er online vuil spel gespeeld wordt. Ook een belangrijke digitale vaardigheid: weten wanneer en aan wie je hulp moet vragen. 

5. Digitale communicatie

© iStock

Hoe je juist met anderen communiceert is sowieso een vaardigheid die je je kinderen wil meegeven. Maar dat op digitale wijze doen, vergt een hele andere set regels. Van hoe je een email stuurt naar vrienden (versus een email sturen naar je baas en collega’s) of een sollicitatiebrief naar een onbekend bedrijf: dat ziet er allemaal anders uit. 

Maar het blijft niet bij email: ook allerlei apps hebben communicatiekanalen en sommige zijn persoonlijker dan anderen. Mag je een smiley sturen naar je baas en mag je je appje beëindigen met ‘met vriendelijke groeten”? Zijn afkortingen oké en hoe sluit je een gesprek af als je niet weet of mensen het druk hebben of niet? 

Digitale communicatie vraagt om digitale vaardigheden die je kinderen niet vanzelf oppikken: ’t Is dus heel belangrijk dat je hen leert dat ook bij het gebruiken van digitale technologie, er systemen bestaan. Overigens wordt er ook steeds meer samengewerkt, in de cloud, in een Google doc, en ook daar zijn er sociale regels die een beetje moeten gevolgd worden. 

6. Digitale geletterdheid

© iStock

Onderwijs ziet er niet meer uit zoals vijftig jaar geleden. Kinderen gebruiken geen atlassen, Winkler Prinsen of Encarta om op te zoeken. Maar dat wil niet zeggen dat die basiskennis nu gewoon vervangen wordt door Google. Integendeel: deel van de digitale vaardigheden die je kind nu moet aanleren, zijn gerelateerd aan hoe ze kennis opzoeken. 

Want we kennen allemaal het fenomeen van Dokter Google: zoek op ‘hoofdpijn’ en ‘jeuk’ en je levensverwachting is volgens Google net met 700% gedaald. (Lees hier alles over hoe vaak we online diagnoses zoeken.) We weten natuurlijk dat we geen artsen zijn en dat we dus goed moeten omgaan met de informatie die we naar ons hoofd gegooid krijgen. Goed evalueren is de boodschap, net zoals kritisch nadenken over de bron die ons die informatie geeft.

Zo moet je dus ook aan je kind de vaardigheid leren om goed te zoeken, te begrijpen hoe je nieuwe bronnen bekijkt en wat tekenen zijn van goede content. Tegelijk kan je hen zo aanleren hoe ze zelf ook kwaliteitsvolle content creëren: van een persoonlijke mening op Facebook tot een essay voor school of later een blog: kritisch denken is een cruciale digitale vaardigheid. 

7. Digitale rechten

© iStock

Bij opstart was het internet het Wilde Westen. Maar nu een groot deel van de handel ook online gegaan is en het internet ook een digitale marktplaats (kijk hier hoe de markt is geëvolueerd dankzij het internet) is, zijn er regels. Dat geldt ook voor je persoonlijk leven, dat zich ook online gaan afspelen is. 

Zo is het natuurlijk verstandig om niet al je gegevens meteen op alle sociale media te gaan gooien. Leer je kinderen ook de digitale vaardigheid om te begrijpen welke gegevens veilig zijn en welke dat nooit zijn, zelfs als het gegevens zijn waar ze nog niet mee in contact komen (bankkaarten of paswoorden). Daarnaast heb je ook het recht op privacy, iets waar veel mensen nog alle dagen mee worstelen. Het internet is voor altijd, dus die ene foto die je liever niet aan iedereen wil tonen, hou je best van sociale media. 

Tegelijk zijn er ook een aantal basisrechten die ook op digitale platformen gelden: zo is racisme en aanzet tot haat even strafbaar online als het offline is. Je kind zou moeten weten wat het moet doen als het zulke vormen van illegale activiteit ziet, hoe het zichzelf ertegen moet beschermen en natuurlijk wat het zelf wel of niet mag doen. 

Uiteraard kunnen we deze lijst aanpassen en inkorten of verlengen naar believen: de digitale vaardigheden die je nodig hebt, zijn afhankelijk van de tijdsgeest en maatschappij. In principe gaat het om menselijke waarden: respect, empathie en voorzichtigheid. Deze waarden in het achterhoofd houden zorgt ervoor dat je kind op een verantwoordelijke manier digitale technologie kan gebruiken. Digitale intelligentie moet altijd wortels vinden in die waarden, anders worden je kinderen geregeerd door technologie die steeds verder voor hen uit sprint, zonder dat ze de vaardigheden hebben om ze te beheersen.

Hoe moet je je kind deze digitale vaardigheden aanleren?

Om een goede ‘digitale burger’ te worden, moeten kinderen ook de kans krijgen om geëvalueerd te worden en feedback te krijgen. Om de digitale vaardigheden van je kind goed te evalueren moeten je evaluatie-instrumenten uitgebreid en aanpasbaar zijn, zodat je er niet alleen ‘harde’ maar ook ‘zachte’ vaardigheden mee kan testen. (Lees hier alles over de zachte vaardigheden waar elk bedrijf naar op zoek is.) Een voorbeeld: je kan controleren of je kind zijn paswoord veilig is en of hij het regelmatig aanpast. Maar je moet ook een manier vinden om te zien of ze online empathie kunnen tonen voor andere meningen. Een goed gesprek kan de basis zijn en het startpunt voor een leermoment. 

Lees hier waarom je kinderen digitale vaardigheden aanleren zo belangrijk is: millenials zijn er namelijk ook niet zo goed in als ze denken.

Want feedback is natuurlijk het belangrijkste: je kinderen zullen fouten maken, daarom hebben we het over digitale vaardigheden aanleren. Door hen te vertellen en met hen mee te denken over hoe een situatie verkeerd gegaan is, leren ze hoe het de volgende keer beter gaat. Zo leren ze hun eigen sterktes en zwakheden kennen en kan je oplossingen zoeken voor problemen. 

Wanneer begin je met je kind te introduceren in de digitale wereld? Meteen, is het korte antwoord: kinderen zijn omringd door de digitale wereld en swipen erop los. Zij zullen ook beïnvloeden hoe de wereld er in de toekomst zal uitzien. Het is dus aan ons om ervoor te zorgen dat ze begrijpen hoe de wereld van vandaag eruitziet, zodat zij kunnen groeien.