Waarom is de hoofdstad van de grootste EU-economie zo disfunctioneel?

Berlijn, nochtans de hoofdstad van de meest succesrijke economie van Europa, laat zich opvallen door een opmerkelijk inefficiënt bestuur. Tekenend daarvoor zijn onder meer de aanslepende problemen met de bouw van de nieuwe luchthaven Berlin-Brandenburg.

Die moeilijkheden zijn tekenend voor een bredere en structurele problematiek waarmee de Duitse metropool wordt geconfronteerd. Dat schrijft het magazine The Economist. Er kunnen volgens het magazine een reeks uiteenlopende redenen naar voor worden geschoven voor de moeilijke economische situatie van de Duitse hoofdstad. “Berlin-Brandenburg was zeven jaar geleden al in gebruik genomen moeten worden,” zegt The Economist. “Elk jaar opnieuw volgt een nieuw uitstel. De opening is nu pas over vier jaar gepland. De stad worstelt echter met een brede waaier problemen.” “Berlijn kent de hoogste werkloosheidsgraad van Duitsland, schoolgebouwen kunnen niet meer onderhouden worden. Bovendien worden rechtbanken en politie met zoveel werk overbelast dat er geen tijd bleek om honderden miljoenen euro boetes en heffingen te innen. Er moet ook worden vastgesteld dat Berlijn een negatieve impact heeft op de Duitse economie.”

Uitzondering

“Nagenoeg overal heeft de hoofdstad een belangrijke meerwaarde voor de nationale economie,” aldus The Economist. “Indien Groot-Brittannië geen bijdrage van Londen zou ontvangen, zou het bruto binnenlandse product van het land per hoofd van de bevolking met 11,1 procent dalen. In Frankrijk zorgt Parijs zelfs een bijdrage van 14,8 procent.” “In Duitsland zou het bruto binnenlandse product per hoofd van de bevolking zonder Berlijn echter met 0,2 procent stijgen. Matthias Diermeier, onderzoeker aan het Institut der Deutschen Wirtschaft in Keulen, zegt dan ook dat de economische zwakte van Berlijn een unicum vormt tussen de Europese hoofdsteden.” “De problemen wegen ook op het alledaagse leven van de Berlijners,” betoogt het Britse magazine. “In sommige wijken zijn de straten constant geblokkeerd met bergen afval. Vele onverklaarbare wegenwerken lijken nauwelijks of geen vooruitgang te boeken. De inschrijving van een nieuwe auto kan weken aanslepen.” “De voorbije zomer moesten jonge koppels zelfs naar andere locaties uitwijken omdat de burgerlijke stand in Berlijn voor huwelijken met een wachtlijst van vele maanden werd geconfronteerd.” Lorenz Maroldt, hoofdredacteur van de lokale krant Tagesspiegel, zegt dan ook dat men zich niet van de indruk kan ontdoen dat de Berlijnse regering een zekere minachting koestert tegenover haar burgers.

Antikapitalistisch

Opgemerkt wordt dat de Berlijnse problemen wel gedeeltelijk aan structurele veranderingen moeten worden toegeschreven. “Voor de tweede wereldoorlog was Berlijn vooral een industrieel centrum,” aldus The Economist. “Door de bouw van de Berlijnse Muur beslisten veel bedrijven om hun zetels en fabrieken naar West-Duitsland over te brengen. West-Berlijn werd als anti-communistisch bolwerk weliswaar zwaar gesubsidieerd, maar was geen aantrekkelijke locatie om een bedrijfsactiviteit op te starten. Na de Duitse eenmaking voelden weinig bedrijven de neiging om naar de hoofdstad terug te keren.” “Wel oefende de stad een sterke aantrekkingskracht uit op grote groepen bohemiens,” zegt het magazine nog. “Er kon immers gerekend worden op lage huurprijzen, terwijl een grote verzameling leegstaande gebouwen en opslagplaatsen uitgelezen ruimtes voor kunstenaars en evenementen boden.” “Deze nieuwe groep residenten hadden weinig inkomsten en betaalden dan ook nauwelijks belastingen. Klaus Wowereit, voormalig burgemeester van Berlijn, stelde anderhalf decennium geleden dan ook dat de stad weliswaar arm, maar bijzonder sexy was. De voorbije periode kan echter een duidelijke economische verbetering worden opgemerkt.” “Startups hebben de opslagplaatsen van de kunstenaars overgenomen,” wordt er aangevoerd. “Daardoor is Berlijn na Londen het grootste technologie-centrum van Europa geworden. Zijn kleurrijk imago heeft bovendien grote groepen toeristen aangetrokken. De bevolking van de stad groeit opnieuw aan.” “Anderzijds moet worden vastgesteld dat de bureaucratische problemen moeilijk kunnen worden uitgeroeid. Dat is gedeeltelijk te wijten aan een complexe verdeling van bevoegdheden tussen het stadsbestuur en de verschillende wijken. Het is dan ook gemakkelijk om de verantwoordelijkheid voor problemen op anderen af te schuiven.” “Tegelijkertijd moet echter ook naar de culturele instelling van Berlijn worden gekeken,” zegt Lorenz Maroldt. “Berlijn heeft historisch een antikapitalistisch en anti-technocratisch karakter. De Berliner koestert een ingebakken argwaan tegen alles wat efficiëntie en competentie uitstraalt.” (mah)