Wie volgt Juncker en Tusk op? Geruchten rond Merkel en Rutte, maar ook de naam van Charles Michel valt

De Europese Unie kan, na vijf jaar oude grijze mannen met Jean-Claude Juncker en Donald Tusk, op zoek naar nieuw leiderschap na 26 mei. De Europese partijen sturen hun ‘spitzenkandidaten’ naar voor, maar het is lang niet zeker dat die straks de topjobs invullen. Want de EU-regeringsleiders staan niet te springen. Hier en daar circuleren dus anderen namen, onder ander die van Angela Merkel en Mark Rutte, maar ook zelfs premier Charles Michel. 

article photo
Sibiu: in het hartje van Transsylvanië/ EPA

Het is eens iets anders: een heuse EU-top in een Oost-Europees stadje in the middle of nowhere. Maar de EU blaast verzamelen in Sibiu, in Transsylvanië, het rijkere noordelijke deel van Roemenië. De stad is wat symbolisch gekozen: het is historisch een Duitssprekende stad van ‘Sachsen’ of ‘Volksdeutsche’, Duitstalige minderheden in Oost-Europa die er al eeuwen woonden. Pas bij de val van de communistische dictator Ceaucescu verlieten de Duitstaligen massaal Roemenië. Jean-Claude Juncker, de afscheidnemende voorzitter van de Europese Commissie, verwees al naar de ‘Luxemburgse roots’ van de stad: ze zou ooit gesticht zijn door Letsburgers.

All politics local

Maar hoe dan ook, de stad staat symbool voor een kruispunt van Hongaren, Roemenen en Duitsers in het Europa van het verleden en vandaag. En uiteraard zijn all politics local. De Roemenen hebben het EU-presidentschap, en hun staatshoofd is van de streek: Klaus Iohannis. Hij was ooit burgemeester hier, en wil graag zijn eigen thuisbasis in het zonnetje.

Verder heeft de top weinig om het lijf: zo vlak voor de Europese verkiezingen van 26 mei valt er nog weinig serieus te bespreken binnen de EU. Iedereen wacht immers op de nieuwe krachtverhoudingen in het Europese parlement, voor er doorgepraat kan worden. En voor één keer is ook Brexit geen topic: Theresa May is er niet. De Britten hebben voorlopig de discussie voor zich uitgeschoven en moeten de vernedering ondergaan dat ze straks opnieuw gewoon weer deelnemen aan de Europese verkiezingen, om dan enkele weken/maanden nadien definitief afscheid te nemen.

De dans van de topjobs

Waar het dan écht over gaat in Sibiu? De Europese topjobs, die straks in de Europese Unie na de verkiezingen opnieuw uitgedeeld moeten worden. Het zijn er een zevental. Om te beginnen uiteraard de voorzitter van de Europese Commissie, nu nog Juncker. Daarnaast de president van de Europese raad, de regeringsleiders zijn dat. Nu is dat de Pool Donald Tusk. In de commissie zijn ook de vice-voorzitters van tel, een tweetal. En er is de hoge EU-vertegenwoordiger voor Buitenlands Beleid, een soort EU-minister van Buitenlandse Zaken. Dat is de Italiaanse Federica Mogherini. Er is de voorzitter van het Europese parlement, ook een Italiaan, Antonio Tajani nu nog. En tenslotte moet er ook nog een nieuwe voorzitter van de Europese Centrale Bank komen, nu is dat ook een Italiaan, Mario Draghi.

Het Europese machtsspel is een beetje zoals een pausverkiezing: het is een hele carrousel van machthebbers die draaien en keren tot ze de puzzel gelegd hebben, waarbij het toch bijzonder weinig transparant en zeer opaak verloopt. Niemand is écht kandidaat, dat werkt nefast. Maar velen willen wel. En er zijn allerlei machtsevenwichten die moeten gerespecteerd worden: is hij of zij van Oost- of West- of Zuid-Europa? Zijn de christendemocraten (de grootste politieke familie), de socialisten (vandaag nog nummer twee maar straks mogelijk derde), en de liberalen (die hopen nummer twee te worden) wel juist bedeeld? En zijn de man/vrouw, jong/oud verhoudingen wat juist?

Niet dat de EU-politici dat soort politieke spelletjes wilden stoppen: in 2014 al organiseerden daarom de grote politieke families een race van zogenaamde ‘Spitzenkandidaten’. Iedere familie schoof kopstukken naar voor, Jean-Claude Juncker was de man van de christendemocraten, en claimde na ‘winst’ (zijn familie was de grootste) ook het EU-leiderschap. Dat een beetje tot frustratie van de regeringsleiders, die zich door het Europees parlement buitenspel gezet voelden.

De Spitzenkandidaten

Ook deze keer zijn er ook die zogenaamde Spitzenkandidaten. De Europese Volkspartij heeft na Juncker nu Manfred Weber, een Duitser, als kandidaat-Commissievoorzitter. De Europese socialisten kozen de Nederlander Frans Timmermans als boegbeeld. De liberalen kunnen niet echt kiezen: ze hebben zeven kandidaten, omdat er geen echte consensus is. Voor Guy Verhofstadt (Open Vld) was er te veel tegenstand, onder meer van Emmanuel Macron, die met zijn ‘En Marche’ bij de Europese liberale fractie komt. Huidig EU-commissaris Margrethe Vestager wordt als leading lady naar voor geschoven.

article photo
Jean-Claude Juncker/ EPA

Al een beslissing op 21 juni?

Maar de regeringsleiders willen deze keer niet zomaar één van die namen opgedrongen krijgen. Daarom dat Donald Tusk, die als voorzitter van de Europese raad de regeringsleiders aanstuurt, al snel na de verkiezingen, op 21 juni, de Europese regeringsleiders de puzzel wil laten maten. Dat betekent dat België op dat moment zeker nog geen nieuwe regering heef. Een beetje lastig dus als België een ’toppost’ in de Commissie zou willen, zoals vicevoorzitter.

Want het is de gewoonte dat de zittende coalitie een commissaris kiest, die in de verdeling van de ministerportefeuilles ook geldt als een ‘post’. In 2014 stuurde CD&V zo Marianne Thyssen naar de Commissie, en dat was mee de oorzaak dat Kris Peeters (CD&V) geen premier kon worden.

Ondertussen gonst het in Sibiu wel van de namen. Opvallend daarbij: sommigen opperen dat Angela Merkel de geknipte vrouw zou kunnen zijn om een topjob te nemen. Na Juncker, een grijze oude man met een drankprobleem, is een nieuw gezicht nodig. En tegelijk iemand die Europa aanzien zou geven in de rest van de wereld. Haar naam circuleert hoe dan ook.

Vraag is of ze zelf zin heeft: ze geeft alvast aan van niet. Dat zou meteen haar opvolger in Duitsland als kanselier, meer dan waarschijnlijk Annegret Kramp-Karrenbauer, in de schaduw zetten. En dat wil ze juist vermijden. Plus: ze draait al meer dan 10 jaar onafgebroken aan de top mee. Ze heeft er meer dan genoeg van, zou geeft haar entourage aan.

article photo
EPA

Wie van de liberale familie?

Een andere naam die veel valt: Mark Rutte. De Nederlandse premier ligt erg goed bij zijn collega’s. En de liberalen hopen in alle stilte de nummer twee te worden in het Europees parlement. Als Macron in Frankrijk deftig scoort, krijgen de liberalen er een hele reeks zetels bij, en is dat mogelijk. Dan is ofwel de Commissievoorzitter, ofwel de voorzitter van de Europese raad, normaal voor de liberalen. Rutte heeft zichzelf, op z’n Nederlands, wel al naar voor geschoven. Maar overleeft z’n eigen fragiele coalitie in Nederland een dergelijk zet? Ook dat is een open vraag.

Daarom mogen de kansen van Charles Michel (MR) niet helemaal onderschat worden. Als premier kent iedereen hem, en hij investeerde erg veel in Europese contacteen van Charles Michel (MR) niet helemaal onderschat worden. Als premier kent iedereen hem, en hij investeerde erg veel in Europese contacten. De hele clash over het Marrakechpact betekende het einde van z’n regering met de N-VA. Maar het leverde hem in Europa wel applaus op bij vele regeringsleiders. Niet in het minst Macron, die speciaal in Brussel in volle regeringscrisis kwam zeggen dat België mee moest stappen in het Marrakeshpact. Dat tot grote ergernis van Bart De Wever (N-VA).

Het zou een bijzonder elegante uitweg zijn voor de premier. Die voelt zich op Europees niveau als een vis in het water. Maar in eigen land, en zeker in eigen kieskring, krijgt hij niet meteen de waardering die hij zelf graag zou verdienen. Alleen staan in deze tussen droom en daad een hele reeks obstakels, Europese evenwichten, en machtsspelletjes waar weinigen echt greep op hebben. De kans is dus niet erg groot, maar ook niet onbestaande. Kwestie van in Sibiu het beste beentje voor te zetten, dat heeft premier Charles Michel (MR) alvast goed begrepen. Vandaag ziet hij in hartelijke omstandigheden een heleboel ‘Europese vrienden’.

Meer