De nachtmerrie in de media: waarom we steeds meer informatie krijgen over steeds minder onderwerpen

Wie maandagavond de mobiele site van De Tijd consulteerde kreeg daar 8 keer het Vlaams regeerakkoord voorgeschoteld in de 10 eerste artikels. Ook voor HLN, De Standaard en VRT Nieuws beperkte de wereld zich die dag grotendeels tot Jambon I en het faillissement van Thomas Cook.

Sociale media en talrijke informatiekanalen zorgen voor een steeds eenzijdiger nieuwsaanbod. Dat is niet enkel in België het geval. De zendtijd op de Franse televisie werd de voorbije dagen quasi gemonopoliseerd door het overlijden van de voormalige Franse president Jacques Chirac.

Het internationale marketing- en opiniebureau Kantar had dat in het jaar 2000 al opgemerkt. Daarom werd de UBM-index in het leven geroepen. UBM staat voor Unité de Bruit Médiatique of vrij vertaald ‘medialawaai-eenheid’. De index laat toe te leren in welke mate de bevolking op één en dezelfde dag aan een bepaald nieuwsonderwerp wordt blootgesteld.

Johnny Halliday stierf… 38 keer op een dag

Als vertrekpunt geldt 100 UBM. Wanneer een nieuwsbericht 100 UBM haalt, betekent dit dat alle Fransen op die bepaalde dag tenminste 1 keer met een bepaald bericht worden geconfronteerd.  Toen in december 2017 de Franse zanger Johnny Halliday stierf steeg de UBM-index naar 3853. Dat betekent dat elk van onze zuiderburen die dag 38 keer hetzelfde bericht voor de kiezen kreeg. Enkel de verkiezing van Macron deed dat jaar nog beter (UBM=3958).

Drie Franse wetenschappers, Nicolas Govillot, Nicolas Manquest en Dimitri Petrakis, deden in 2012 onderzoek naar dit fenomeen. Ze kwamen tot een reeks interessante conclusies. Zoals uit de hierboven vermelde voorbeelden blijkt concentreren de media zich steeds meer op de belangrijkste punten van het nieuws. Waarbij het overige nieuws in de marge verdwijnt. Of gewoon onvermeld blijft.

Het fenomeen is ook gelinkt aan de doorbraak van sociale media. Die laten toe artikels te delen en de media zo een indicatie geven ‘van wat goed scoort op Facebook’. De onderzoekers merken ook op dat de media de grote gebeurtenissen over verschillende dagen gaan uitstrekken. We krijgen dus meer en ook steeds langer dezelfde nieuwsonderwerpen voorgeschoteld. Het faillissement van Thomas Cook bepaalde – tot Jambon I – dagenlang de nieuws en duidingsprogramma’s.

Wie dacht dat de non-stop stroom van nieuws en de talrijke nieuwsbronnen ons een divers palet aan onderwerpen zouden voorschotelen, komt bedrogen uit.

75% overlap tussen de verschillende nieuwsprogramma’s

In 2013 citeerde  journalist Rob Wijnberg in zijn boek ‘De Nieuwsfabriek’ de resultaten uit een Nederlands onderzoek over de nieuwsvoorziening op tv, waaruit bleek dat in meer dan 75% van de gevallen er een substantiële overlap is tussen de verschillende actualiteitsprogramma’s. Met andere woorden, wat u bij één medium leest, hoort of ziet, zal u drie keer op vier ook bij een ander medium lezen, horen of zien.

De aandacht van de media focust zich op steeds minder onderwerpen. De onderzoekers wijten dit ook aan het economisch model en de kwetsbare financiële positie waarin de media zich bevinden. Kwaliteit en diversiteit zijn daarvan de eerste slachtoffers.

Of, zoals een Frans journalist maandag liet opmerken: met Jacques Chirac werden ook de media nog maar eens begraven.

Meer