De ontwaarding van FC Barcelona of hoe een club afhankelijk werd van 1 speler

FC Barcelona sneuvelde de voorbije 5 jaar 4 keer in de kwartfinales van de Champions League. Bij zijn laatste 7 deelnames aan het kampioenenbal slaagde de club er slechts 1 keer in te winnen, in het seizoen 2014 – 2015. Het vertrek van de Braziliaanse topspits Neymar vorige zomer betekende dan ook een ‘wake up’-call voor de Catalaanse club, die zich er van bewust wordt te afhankelijk te zijn geworden van één enkele speler: Leo Messi.

Manchester United, Real Madrid en FC Barcelona voerden ook voor het seizoen 2016 – 2017 de rangschikking aan van Deloitte’s jaarlijkse “Football Money League”. Maar hoe populair voetbal in de wereld ook is (3 miljard mensen bekeken de finale van de Wereldbeker voetbal 2014 tussen Duitsland en Argentinië), geen van deze 3 clubs komt ook maar in de buurt van een jaaromzet van 1 miljard euro.

[Het zet de globale voetbalmolen wel even in perspectief. De 22 clubs die uitkomen in de Engelse Premier League – de lucratiefste competitie van de wereld – halen samen een jaaromzet van 4,8 miljard euro. Mocht de Premier League een bedrijf zijn dan zou het niet eens bij de 1.000 grootste beursgenoteerde bedrijven ter wereld noteren.]

Toch zullen we tegen 2020 dat miljard euro moeten binnenhalen, zegt Josep Maria Bartomeu, de voorzitter van FC Barcelona. Dat is een goede 25% meer dan de 648 miljoen euro die Deloitte in zijn rapport vermeldt.

Van Qatar naar Japan

Om dat doel te bereiken heeft de club, die zich graag als de exponent van de Catalaanse identiteit (més que un club) presenteert, al een reeks toegevingen gedaan. In 2011 werd FC Barcelona de laatste topclub die voor 40 miljoen euro per jaar de rechten op reclame op zijn truitjes verkocht aan de Qatar Foundation. Die Qatari’s werden ondertussen al door het Japanse Rakuten vervangen voor de bagatel van 60 miljoen euro per jaar. De Japanners nemen straks ook Andrès Iniesta over van de Catalanen.

Ook heeft voorzitter Bartomeu een zeer lucratieve en meerjarige overeenkomst gesloten met het Amerikaanse sportmerk Nike. Verder onderhandelt de club met een reeks kapitaalkrachtige bedrijven om – naar Engels model – de naam van het Camp Nou aan een welbepaald merk te gaan binden. Die voetbaltempel wordt tegen 2020 uitgebreid tot 105.000 plaatsen. De club is bereid om in ruil voor 300 miljoen euro, gespreid over 20 jaar,  de naam van het Camp Nou aan een commercieel merk te koppelen.


© Pixabay

Voetbalclubs zijn voortdurend op zoek naar middelen om meer inkomsten te genereren. Een vicieuze cirkel en een strijd die volgens Jaume Roures, van het Spaanse tv- en communicatiebedrijf MediaPro, nooit gewonnen kan worden. Dat bleek vorige zomer toen het Franse PSG en zijn eigenaar Qatar Sports Investments (QSI) gebruik maakten van een clausule in het contract van de Braziliaanse wondervoetballer Neymar. Toen dat contract 4 jaar geleden werd opgesteld leek 222 miljoen euro een bedrag dat geen enkele club op tafel kon leggen. Tot men daar in Qatar en Parijs anders over dacht.

Een aantal clubs heeft – in tegenstelling tot FC Barcelona – dus ongelimiteerde financiële middelen. PSG, Manchester City, FC Chelsea… alle kunnen rekenen op gulle mecenassen uit de Golfstaten of Rusland. Maar dat geldt niet voor de Catalanen.

Messi is een sterkte, maar ook een zwakte

FC Barcelona is niet enkel financieel kwetsbaar, de club heeft nog een zwak punt en dat is de afhankelijkheid van één enkele speler: de ondertussen 30-jarige Lionel Messi. Zijn belang voor de club wordt seizoen na seizoen gedemonstreerd aan de hand van de tientallen doelpunten die hij telkens opnieuw scoort. Sinds zijn debuut in 2003 heeft Messi voor Barça al bijna 550 doelpunten gescoord.

Hoewel de club heer en meester is in Spanje (7 landstitels in de laatste tien seizoenen) schoot FC Barcelona de voorbije jaren steeds vaker tekort in de Champions League, de enige competitie waar het in de voetbalwereld echt om gaat.

De club is afhankelijker geworden van Messi’s flitsen dan van het voetbal dat het als team op de grasmat kan leggen. Niet echt een verrassing voor wie een elftal volgt dat sinds de finale van Berlijn in 2015 enkel lijkt te zijn verouderd. [De Spaanse WK-selectie telt 4 Barça-spelers: Iniesta, Picqué, Busquets en Jordi Alba. Allen zijn de 30 al voorbij of worden het dit jaar nog. In 2014 waren nog 6 Barça-spelers geselecteerd. Enkel Iniesta was toen al 30.]

Ook dit seizoen was het opnieuw over en uit toen de kleine Argentijn er in de terugmatch van de kwartfinale tegen AS Rome – de nummer 3 in de Italiaanse competitie – niet in slaagde te scoren. Met het vertrek van Neymar lijken alternatieven voor wanneer Messi niet scoort steeds minder voor handen.

Mocht een club na het vertrek van Neymar ook Messi’s contract hebben opengebroken door 300 miljoen euro op tafel te leggen, niets minder dan een burgeroorlog zou zijn uitgebroken. Daarom dat de club in november in allerijl zijn contract heronderhandelde – amper 5 maanden nadat een eerste vernieuwde overeenkomst was getekend. Wie Messi nu wil, mag ‘m komen halen – voor 700 miljoen euro. Messi zelf verdient ondertussen meer dan 100 miljoen euro per jaar.


© Getty Images

Couthino en Dembélé zijn niet de helft waard van wat ze hebben gekost

Opmerkelijk genoeg is het FC Barcelona zelf dat mee aan de basis ligt van de exploderende spelersprijzen op de voetbalmarkt. Toen het 222 miljoen euro incasseerde voor de verkoop van Neymar sloeg de ‘fear of missing out’ toe en betaalden de Catalanen snel 160 miljoen euro voor Philippe Couthino en nog eens 105 miljoen voor Ousmane Dembélé – een speler die een jaar eerder voor 15 miljoen euro door Borussia Dortmund was overgenomen van het Franse Stade Rennais.

Volgens voetbalmakelaar Josep Maria Minguella bewijzen deze aankopen de paniek die zich na het vertrek van Neymar in de Catalaanse bestuurskamer installeerde. Geen van beide spelers is de helft waard van wat er voor betaald is, aldus Minguella.

Duurdere spelers slepen dus ook duurdere contracten voor zichzelf uit de brand, wat de zoektocht naar vers geld verder intensifieert. Omdat FC Barcelona in Europa nog amper meer fans kan halen wordt vanuit het Camp Nou nu naar de VS gekeken, waar in 2016 in New York een filiaal werd opgericht en volgend seizoen een vrouwenteam zal worden opgestart.


© Getty Images

144.855 leden die 180 euro per jaar betalen

Ook de structuur van de club laat het niet toe om gulle schenkers – stijl Roman Abramovich bij FC Chelsea of sjeik Mansour bin Zayed Al Nahyan bij Manchester City – aan te trekken. De club is eigendom van de ruim 144.855 socio’s. Elk van hen mag mee beslissen wie president wordt en heeft ook medezeggenschap wat betreft de belangrijkste beslissingen die tijdens de jaarvergadering moeten worden genomen.

Een oefening in populaire democratie dus, die elk lid jaarlijks een lidmaatschap van 180 euro kost. Dat bedrag is de voorbije 8 jaar niet meer opgetrokken. Die lidgelden brengen de club jaarlijks minder dan 5% van het totale budget op.  Maar om die 180 euro op te trekken is steun nodig van de algemene vergadering en de kans is klein dat de socio’s zelf voor zo’n prijsstijging zullen stemmen. De 180 euro geven de socio’s daarenboven voorrang bij het kopen van toegangstickets, wat maakt dat de opbrengst uit de verkoop van duurdere tickets miniem is.

In tegenstelling tot andere clubs is FC Barcelona dus niet te koop, al ontbreekt het de club niet aan aanbiedingen in die zin. Maar wil de club gelijke tred houden met de vele kapers op de voetbalkusten dan zal de club andere geldbronnen moeten weten aan te boren.


© Getty Images

Velen denken dat de club onvermijdelijk afstevent op een wijziging van de eigendomsstructuur, wil hij in de toekomst niet tot een tweederangsrol worden gedwongen. En daarvoor is een nieuwe commerciële strategie broodnodig, zegt Victor Font, een consultant en Barça-fan, die door velen als kandidaat-opvolger van Bartomeu wordt getipt bij de verkiezingen van 2021.

400 miljoen fans voor… 5 miljard euro per jaar

Hij berekende dat elke van de – wereldwijd op 400 miljoen geschatte – Barça-fans de club jaarlijks gemiddeld 1,7 euro opbrengt. Indien dat bedrag zou kunnen worden opgetrokken tot een euro per maand – door ze lid te maken van een kanaal waarop de wedstrijden van de club worden gestreamd, bijvoorbeeld – dan spreek je al snel over 5 miljard euro per jaar. Verder wil Font ook de rechten op de merchandising in eigen handen nemen, eerder dan bedrijven als Nike, Adidas en andere met het grootste deel van de koek te laten weglopen.

Font is niet de eerste die grote veranderingen in het vooruitzicht stelt. In 2008 stelde Ferran Soriano voor om overal ter wereld franchises van FC Barcelona te openen. Zijn idee werd door de socio’s afgeblokt, omdat men vreesde dat de Catalaanse identiteit van de club zo zou verwateren. Politiek is in het Camp Nou nooit ver weg. Vandaag is Soriano CEO bij Manchester City, waar zijn ideeën wel in praktijk mocht omzetten.


© Getty Images

Een eerste stap kan er in bestaan om de leiding van de club in handen te geven van professionals eerder dan – zoals dat nu het geval is – van onbetaalde bestuursleden. Opmerkelijk genoeg moeten deze onbezoldigde bestuurders samen 15% van de jaaromzet van de club als borg storten tegen mogelijke verliezen. Als de club straks 1 miljard euro aan omzet binnenhaalt vertaalt zich dat in een borgsom van 7,5 miljoen euro… per bestuurder.

Maar eerder dan het succes van de club af te meten aan onze resultaten (ondanks binnenlands succes won FC Barcelona de voorbije 7 jaar dus slechts 1 Champions League en sneuvelde het in  vier van de vijf laatste edities al in de kwartfinales), zouden we ons beter afvragen waar we in 2030 zullen staan, denkt Font.

Messi… altijd Messi

De enige quasi zekerheid is dat Leo Messi tegen dan niet meer op het veld zal staan. Toch zal de club veel meer commercieel leiderschap aan de dag moeten leggen wil het voor het vertrek compenseren van een speler, die in Catalonië ondertussen het statuut van patroonheilige heeft afgedwongen door sinds 2003 een totaal buitenproportionele rol te spelen in de hegemonie van FC Barcelona.


© Getty Images

Meer