De wet van de zwaartekracht en zelfmoord: hoe hoger je klimt, hoe pijnlijker het wordt wanneer je op je bek gaat

Met televisiekok Anthony Bourdain (links, 61) en handtassenontwerpster Kate Spade (rechts, 55) verloor de wereld deze week veel te vroeg een duo van artistieke outliers. Bourdain werd vrijdag levenloos aangetroffen in zijn hotelkamer in Frankrijk, Spade was dinsdag in New York dood aangetroffen. Beide pleegden zelfmoord. Maar waarom kiezen ogenschijnlijk succesvolle mensen voor de dood?

In de Verenigde Staten is het aantal zelfmoorden sinds 1999 met 30% gestegen, blijkt uit de meest recente cijfers van de Centers for Disease Control and Prevention. Slechts de helft van de mensen die een einde aan hun leven maakt, worstelde met psychologische problemen.

Velen vragen zich af of bepaalde groepen van de bevolking, zoals mannen en vrouwen van middelbare leeftijd, meer risico lopen? Het antwoord is ‘ja’. In de VS worden in deze leeftijdscategorie niet enkel de meeste zelfmoorden vastgesteld, het is daarbovenop ook de categorie waarin het aantal zelfmoorden snelst toeneemt. Het aantal zelfmoorden neemt in in alle leeftijdscategorieën toe, met één uitzondering: de 75-plussers. 

Zelfmoord in België

Ook ons land legt met drie zelfdodingen per dag en 28 zelfmoordpogingen zéér slechte zelfmoordcijfers voor. Het is zelfs de nummer één doodsoorzaak bij volwassenen en jongeren. België zit daarmee in het koppeloton van het EU-klassement, bij vrouwen scoren we zelfs in de top 3.

Waarom plegen mensen zelfmoord?

In zijn boek Why Is the Penis Shaped Like That?: And Other Reflections on Being Human  gaat auteur Jesse Bering op zoek naar de drijfveer achter zelfmoord en citeert daarbij uitvoerig uit het werk van sociaal psycholoog R.F. Baumeister (Florida State University).

Volgens Baumeister houdt zelfmoord geen verband met objectieve levensomstandigheden – mocht dat wel zo zijn dan zouden rijken zich nooit van het leven beroven en de meeste armen wel.

Zelfmoord is een gevolg van het niet realiseren van bestaande normen binnen een sociale omgeving

De meeste mensen die zelfmoord plegen hebben betere dan gemiddelde levens. Zelfmoordratio zijn ook hoger in landen met een hoge levensstandaard. In de VS worden de meeste zelfmoorden gepleegd in staten met een hogere levenskwaliteit. Zelfmoord is frequenter in samenlevingen die individuele vrijheid nastreven, in regio’s met beter weer en tijdens de zomermaanden in regio’s met een gemengd klimaat. Zelfmoord komt ook vaker voor onder studenten met betere resultaten en bij ouders met een hoger verwachtingspatroon.

Idyllische omstandigheden maken ons net kwetsbaar

Volgens Baumeister vergroten deze idyllische omstandigheden het zelfmoordrisico omdat die vaak onredelijke verwachtingen creëren voor persoonlijk geluk en mensen kwetsbaarder maken voor emotionele crises wanneer ze geconfronteerd worden met onverwachte tegenslagen. Met andere woorden, wanneer de zaken niet lopen zoals verhoopt, hebben mensen die een geprivilegieerd bestaan leiden het moeilijker om met tegenslagen om te gaan.

Gevestigde normen en verwachtingen

‘Er is overvloedig bewijs, dat zelfmoord vaak wordt voorafgegaan door gebeurtenissen waarbij gevestigde normen en verwachtingen – gesteld aan de hand van eerdere verwezenlijkingen, chronisch gunstige omstandigheden, of externe factoren – niet worden gerealiseerd.’

Arm zijn is daarom geen risicofactor voor zelfmoord. Maar relatief snel van rijkdom in armoede vervallen is dat net wel. Mensen die hun leven lang alleen zijn gebleven plegen zelden zelfmoord. Mensen die na een lang huwelijk gescheiden zijn behoren wel tot de risicogroep voor zelfdoding.

Baumeister concludeert dat ‘de omvang van de discrepantie tussen de (in een sociale omgeving) bestaande normen en de gepercipieerde realiteit cruciaal is voor de opstart van het zelfmoordproces.’

Het gaat m.a.w. om de wet van van de sociale zwaartekracht: hoe hoger je klimt, hoe pijnlijker het wordt wanneer je op je bek gaat.

Wie vragen heeft over zelfdoding, kan anoniem contact opnemen met de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.

Meer