Door het gebruik van satellietnavigatie dreigt de mens belangrijke vaardigheden te verliezen. Dat zeggen wetenschappers van onder meer de École Nationale Supérieure d’Arts et Métiers (Ensam) in Parijs en het Institut Français des Sciences et Technologies des Transports, de l’Aménagement et des Réseaux (Ifsttar) in Rijsel. De Franse onderzoekers zeggen dat de reizigers door satellietnavigatie niet alleen de techniek verliezen om de weg naar een bestemming te vinden, maar ze voeren aan dat ook het gevoel voor oriëntatie dreigt te verdwijnen.

“Er is een groot verschil in gebruik,” voeren de onderzoekers aan. “Satellietnavigatie is een instant-oplossing. De routes van de verplaatsing worden niet voorbereid. Bovendien zal de reiziger zijn traject ook niet mentaal beleven. Er worden geen eisen aan het ruimtelijk geheugen gesteld.”

“De reiziger weet tijdens zijn verplaatsing vaak niet echt welke richting hij volgt. Er is geen engagement met de activiteit. Dat heeft een negatieve impact op het oriëntatievermogen. Een actieve beleving en de vergaring van informatie oefenen immers het geheugen.”

Herkenningspunten

“Bij satellietnavigatie gaat de reiziger niet alleen van start zonder aandacht te schenken aan het circuit dat zal worden gevolgd, maar ook tijdens de verplaatsing worden de instructies van de technologie passief stap na stap gevolgd,” zeggen de Franse wetenschappers.

“Reizigers die een kaart gebruiken, hebben niet alleen een route gepland, maar slaan ook tijdens de verplaatsing actief informatie op. Alleen al op kruispunten moeten ze actief beslissingen over richtingen nemen. Deze verplaatsing bestaat uit een opeenvolging van beslissingsmomenten.”

“Reizigers die hun verplaatsing op een kaart hebben gebaseerd, zullen in staat zijn om achteraf aan te wijzen uit welke richting ze zijn gekomen,” benadrukken de onderzoekers nog. “Tevens is het mogelijk om op de gedane route in omgekeerde richting te volgen.”

“De reiziger is zelfs in staat om op basis van de opgedane ervaring op een gemakkelijke manier nieuwe routes te ontwikkelen. Daarvoor kan hij beroep doen op visuele herkenningspunten. Hij moet dan ook informatie over kaart en omgeving combineren.”

Onderwijs

“Wie met een kaart reist, krijgt een vogelperspectief,” zeggen de wetenschappers. “Gebruikers van satellietnavigatie werpen, wanneer ze louter op verbale instructies beroep doen, daarentegen op de kaart vaak geen enkele blik.”

“De aandacht voor de relatie tussen kaart en omgeving bestaat niet bij de gebruiker van satellietnavigatie. Deze reiziger zal de afgelegde route niet onthouden. De aandacht voor de omgeving valt helemaal weg. Dat is ook de reden waarom sommige taxichauffeurs met het gebruik van satellietnavigatie grotendeels zijn gestopt. Met satellietnavigatie kent de reiziger zijn bestemming, maar weet hij niet waar hij zich bevindt.

Om het verlies aan ruimtelijke oriëntatie tegen te gaan, heeft navigatiespecialist Roger McKinlay eerder al gesuggereerd dat kaartlezen als een basisvaardigheid op school zou moeten worden onderwezen. Anderen stellen voor om de digitale navigatie-instrumenten aan te passen, zodat de reiziger de afgelegde route bewuster zou kunnen beleven.