Tegen buitenlandse journalisten durfde hij nog wel eens klagen dat ze geobsedeerd leken met het kauwgomverbod in zijn land. En toch zal dat verbod één van de zaken zijn waarom de wereld Lee Kuan Yew, de vorige maand overleden grondlegger van de Aziatische stadsstaat Singapore, zal herinneren. Het verbod stond dan ook symbool voor het perfecte Utopia dat Lee van Singapore wilde maken.

Natuurlijk heeft Lee Kuan Yew, die 91 jaar werd, meer bereikt dan kauwgomvrije straten. Hij wordt verantwoordelijk geacht voor de transformatie van Singapore van een kleine havenstad in een internationaal handelscentrum. De grote droom van Lee was in een regio van de derde wereld een oase van de eerste wereld te creëren. Het in 1992 uitgevaardigde verbod op kauwgom moest bijdragen aan dat imago.

De perfecte staat zonder democratie

In 1965 werd Singapore een onafhankelijke staat en werd Lee eerste minister. Als leider van een ministaat zonder veel natuurlijke rijkdommen bedacht Lee, geschoold in Cambridge, een origineel plan. Hij droomde van een perfecte staat, wat in zijn visie niet identiek was aan een perfecte democratie.

Sinds de onafhankelijkheid van Singapore haalde de People’s Action Party van Lee bij elke verkiezing de overgrote meerderheid van de parlementszetels, onder meer dankzij een strikte controle over de media en het gerecht. 

Lee Kuan Yew werd de verpersoonlijking van Singapore. Toen het kauwgomverbod werd ingevoerd was hij 31 jaar als eerste minister aan de macht geweest en had hij de titel van senior minister gekregen, een functie die hem toeliet de controle stevig in handen te houden.

Tegen die tijd had hij van Singapore één van de rijkste landen ter wereld gemaakt, ondanks een grote inkomensongelijkheid onder de bevolking. Maar louter economische welvaart was voor Lee niet genoeg. Singapore moest volgens hem ook uitblinken op het gebied van orde, netheid, onderwijs en gezondheidszorg. 

In die strijd voor orde en netheid nam de regering van Lee verregaande maatregelen, die vaak de internationale media haalden. Naast zware straffen op het dumpen van afval, het maken van graffiti en spuwen, hoorde daar ook een verbod op kauwgom bij. 

Nanny-state

De Amerikaanse schrijver Tom Plate, die voor één van zijn boeken Lee uitgebreid interviewde, zegt dat hij pas na jarenlange bezoeken aan het land begreep dat kauwgom door de lokale autoriteiten werd gezien als een aanval op de ambitie van de stadsstaat om perfect te zijn.

“Al werden we dan een nanny-state genoemd, het resultaat is wel dat we vandaag gemanierder zijn en in een aangenamer land leven dan dertig jaar geleden,” gaf Lee in een interview met de BBC aan.

Volgens Tom Plate had Lee het idee dat er voor elk probleem een beleidsoplossing mogelijk was en dus ook voor de kauwgomvlekken op straat. “Lee was wat men een pragmatisch utopist zou kunnen noemen,” aldus Plate. “Elke ochtend vroeg hij zich bij het opstaan af op welke manier hij het land die dag weer beter zou kunnen maken.”

Het kauwgomverbod moest overigens elf jaar geleden gedeeltelijk opgeheven worden na een ondertekening van een vrijhandelsakkoord tussen Singapore en de Verenigde Staten. Tegenwoordig is het mogelijk om met een medisch voorschrift bij lokale apothekers suikervrije en andere therapeutische kauwgom te kopen.

Het uitspuwen van kauwgom op straat wordt echter nog altijd zwaar beboet. De consumptie van kauwgom in Singapore blijft nog altijd bijzonder beperkt.