Nergens in de ganse wereld zijn er minder kinderen dan in Japan. De omvang van het probleem werd eerder deze week nog eens duidelijk toen bekend werd dat het aantal kinderen in Japan voor het 37-ste opeenvolgende jaar is gedaald. Nog amper 12,3% van de 126 miljoen Japanners zijn kinderen. In de VS zijn er dat 18,9% en in India 30,8%. 

Tot overmaat van ramp is het segment van 12- tot 14-jarigen ook nog eens het best vertegenwoordigde, met 3,26 miljoen tieners, wat aangeeft dat de neerwaartse trend nog erger wordt dan nu al wordt vermoed. 

Een probleem dat de meeste moderne samenlevingen bedreigt

“Maar Japan is niets meer dan de exponent van een probleem dat de meeste moderne samenlevingen bedreigt”, schrijft Mei Fong, auteur van “One Child,” in een boek over China’s [ondertussen afgevoerde] één-kind-politiek. De dalende trend is – op Afrika, een aantal Zuid-Amerikaanse en Aziatische landen na  – bijna universeel. Dat dreigt de volgende decennia voor grote problemen te zorgen in een aantal industriële grootmachten, waaronder Japan, maar ook Duitsland. 

© Photo by Redd Angelo on Unsplash

Ouderlingentehuis Europa

Volgens Gefira, een bedrijf dat specialiseert in toekomstscenario’s krimpt de werkende bevolking in Duitsland na 2020 jaarlijks met 400.000 mensen. Tegen 2028 zijn het al 750.000 mensen per jaar. De Duitse pensioenverplichtingen worden op lange termijn dus onhoudbaar. De Duitse economie kampt met dezelfde problemen als de Japanse, die al twee decennia lang niet meer groeit. Japan, Italië en Spanje (respectievelijk ‘s werelds derde, negende en veertiende economieën) staan voor een lange demografische winter. De volgende in de rij is Duitsland, de vierde economie ter wereld.

Europa telt dan ook nog eens het hoogste percentage ouderen ter wereld. Eén op vier Europeanen is nu al ouder dan zestig; tegen 2050 zullen er dat meer dan één op drie zijn.  De vergrijzende Europese bevolking zet ook steeds meer druk op de betaalbaarheid van de gezondheidszorg en op de arbeidsmarkt. Op korte termijn is dit alles goed nieuws. Schaarste aan werkvolk duwt de lonen hoger, maar op langere termijn dreigt zaken doen in de regio een pak minder aantrekkelijk te worden.

© Getty Images

Want ook in Spanje, Griekenland, Italië en Portugal wordt de situatie stilaan catastrofaal. In Italië krijgt een op elke vier vrouwen nooit kinderen, wat zorgt voor het laagste geboortecijfer in 150 jaar. Dat dreigt straks een acuut werknemerstekort te creëren, waardoor de pensioenreserves in gevaar komen omdat het aantal mensen dat bijdraagt aan die pensioenen blijft slinken, terwijl het aantal gepensioneerden toeneemt. 

Hoe de trend ombuigen? Niemand die het weet

Volgens de bekende demograaf Max Roser zal het aantal kinderen jonger dan 15 in 2057 pieken op 2,09 miljard om in 2100 al terug te vallen onder de 2 miljard.

Ondertussen zijn in verschillende rijke landen programma’s geïntroduceerd om mensen aan te moedigen opnieuw meer kinderen te maken. 

Zuid-Korea heeft de voorbije 10 jaar ruim 60 miljard euro uitgegeven aan gratis kinderopvang en ander belastingvoordelen, maar tevergeefs. Deze maatregelen hebben zo weinig resultaten opgeleverd dat sommigen denken dat de tijd is aangebroken om in hun land een immigratiesysteen in te voeren naar Amerikaans of Canadees model, maar Koreanen en Japanners tonen zich traditioneel erg sceptisch over immigratie.

Ook Scandinavische landen hebben getracht de trend om te buigen met subsidies en – belangrijker nog – het promoten van de gendergelijkheid, omdat geldbonussen alleen hier niet werken.

© EPA

Robots dan maar…

De vergrijzing spoort rijke landen dan ook aan zich te interesseren voor de snelle vooruitgang van de robotica, die mensen kan vervangen in industrieën die het steeds moeilijker krijgen om personeel te vinden.

Hiroshi Moriyama, Japans minister van landbouw, wil de velden laten bewerken door robots, die de assistentie zouden krijgen van zelfrijdende tractors. In Japan blijft inmiddels een klein half miljoen hectare landbouwgrond onbewerkt. Dat is bijna een verdubbeling op twee decennia tijd. Een Japanse landbouwer is dan ook gemiddeld 67 jaar oud.

Ook Mei Fong denkt dat robotica de oplossing kan bieden: “Als je zelf geen kinderen maakt en ze evenmin wil importeren, lijkt de volgende stap het gebruik van robots, niet enkel in productie-omgevingen, maar daar waar de nood het hoogst is: in de ouderlingenzorg.” 

De Japanse regering wil dat de zorg voor ouderen in 2020 voor 80 procent gerobotiseerd is. Denk daarbij aan machines die mensen uit bed, in bad en in hun rolstoel kunnen helpen, maar ook kunnen bepalen of de ouderen bijvoorbeeld voldoende eten.

De “verzorgingsrobots” die het leven van ouderen gemakkelijker kunnen maken, vormen in Japan dan ook de kern van een nieuwe, bloeiende tech-industrie.