In Latijns-Amerika kent de steun voor de democratie een duidelijke terugval. Dat blijkt uit een enquête van het onderzoeksbureau Latinobarómetro. De democratie kan in de regio nog op 48 procent van de bevolking terugvallen, tegenover 53 procent vorig jaar. De steun voor de democratie staat in Latijns-Amerika nu op het laagste niveau sinds de economische crisis bij het begin van deze eeuw. Steeds meer inwoners van de regio spreken zich ook tegen de democratie. Ook de onverschilligheid neemt toe.

Inmiddels zegt 28 procent van de bevolking geen echte interesse te hebben in het systeem dat zijn land stuurt. Dat is een toename met 12 procentpunt tegenover begin dit decennium.

Economie

“Uit de peiling bleek dat vooral jongeren tussen zestien en zesentwintig bijzonder onverschillig zijn,” zegt Daniel Zovatto, regionaal directeur van de organisatie Idea International, in een column voor de Argentijnse krant Clarin. “Dat kan voor de toekomst bijzonder zware gevolgen hebben.”

“Het is nu veertig jaar geleden dat de zogenaamde derde golf van democratisering in Latijns-Amerika van start ging. Men moet daarbij vaststellen dat veel democratieën in de regio met een echte midlife crisis worstelen. De enquête van Latinobarómetro toont dat de Latijns-Amerikaanse democratie een bijzonder moeilijke periode doormaakt.”

Uit de peiling bleek dat 71 procent van de respondenten zich ontevreden toont over de manier waarop de democratie functioneert, tegenover 51 procent tien jaar geleden. Slechts 24 procent is tevreden over het systeem. Dat is het laagste niveau in twintig jaar. De steun voor democratie blijkt het sterkst in Venezuela, gevolgd door Costa Rica, Uruguay en Argentinië. De grootste tevredenheid over de democratie is te vinden in Uruguay, gevolgd door Chili, Costa Rica en Ecuador.

In de meeste landen noemden de respondenten daarentegen economie als hun belangrijkste zorg. Slechts 20 procent voelt een economische verbetering. Bijna 50 procent maakt gewag van een stagnatie, terwijl 28 procent een achteruitgang ziet.

Corruptie

Criminaliteit staat op de tweede plaats van de Latijns-Amerikaanse zorgen. “Dat geldt ook voor relatief veilige landen,” betoogt Daniel Zovatto. “Corruptie is daarentegen slechts in zeven landen – Colombia, Peru, Brazilië, Bolivia, Mexico, Paraguay en de Dominicaanse Republiek – een topprioriteit. Nochtans is corruptie in de regio alomtegenwoordig en zijn er heel wat voorbeelden met zware feiten.”

De ontevredenheid en frustraties van de Latijns-Amerikaanse bevolking stralen zich ook uit naar het respect voor de instellingen. “Dat heeft vooral gevolgen voor de parlementen en partijen, die op het gebied van geloofwaardigheid nog slechts een score van 13 procent halen,” benadrukt Zovatto. “Kiezers keren zich af van het politieke establishment en rekenen in plaats daarvan op populistische kandidaten.”

“Dit blijkt uit de recente overwinningen van Andrés Manuel López Obrador in Mexico en Jair Bolsonaro in Brazilië. Hun overwinningen werden mogelijk door een gebrekkige steun voor de democratie, een grote onverschilligheid en extreem lage tevredenheid met de werking van het democratisch systeem. Ook zijn mensen boos op de middelmatige economische omstandigheden en de uitgebreide corruptie en criminaliteit.”

Uruguay

“Er is ook een duidelijke achteruitgang in de kwaliteit van regionale democratische stelsels,” erkent Zovatto. “Dat blijkt uit een eerdere studie van The Economist. Het tijdschrift ziet Uruguay als de enige volwassen democratie van Latijns-Amerika. Andere landen, zoals Argentinië, worden gebrekkige democratieën genoemd. Verder wordt gewag gemaakt van hybride regimes en autoritaire regeringen, zoals Venezuela en Cuba.”

“Vooral het gebrek aan resultaten doet zoveel mensen zich tegen de democratie afzetten,” benadrukt Zovatto. “Men kan niet zeggen dat de Latijns-Amerikanen naar een sterke autoritaire heerschappij streven. De Latijns-Amerikaan blijkt tegenwoordig meer pragmatisch dan ideologisch. Hij zoekt naar regeringen die naar de bevolking luisteren, transparant werken en efficiënt inspelen op de eisen en behoeften van hun onderdanen. De resultaten van de studie moeten dan ook als een alarmsignaal worden gelezen.”

“Op korte termijn is er geen risico dat de democratie in de hele regio zou instorten,” zegt Zovatto nog. “Maar als de kwaliteit van onze democratieën blijft verslechteren, zal de populistische en autoritaire trend waarschijnlijk nog meer vaart krijgen. In dit scenario zouden steeds meer Latijns-Amerikanen bereid zijn af te zien van bepaalde democratische rechten in ruil voor een grotere economische welvaart en veiligheid.”

De enquête werd gehouden voor de onrust die recent in Venezuela is uitgebroken.