Leven met een narcistische baas? 5 do’s and don’ts

Narcisten schoppen het vaak tot hoog in de bedrijfstop dankzij hun onbedwingbare drang naar controle, status en erkenning. Ze zitten daar overigens niet zelden goed: hun optimisme, ambitie, visie, intelligentie en risicobereidheid zijn immers allen topkwaliteiten voor het zakenleven. In bepaalde situaties kunnen narcistische leiders hun bedrijf echter ook ernstige schade berokkenen.
De Dikke van Dale omschrijft narcisme als ‘ziekelijke liefde voor zichzelf’. Maar wat is narcisme nu eigenlijk?

De term narcisme komt uit de Griekse mythologie: de mooie Narcissus wordt verliefd op zijn eigen spiegelbeeld en sterft in zijn verlangen naar de persoon die hij in het water weerspiegeld ziet. Iemand die ijdel, egocentrisch of arrogant is heeft echter niet automatisch een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Deze diagnose moet worden gesteld door een specialist, zoals een psychotherapeut of psychiater.

Mark Stein, professor leiderschap en management aan de Leicester University, bestudeerde narcisme in het zakenleven aan de hand van de carrière van Richard (Dick) S. Fuld, de laatste CEO van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers. Die belichaamt zowel de goede en slechte aspecten van een narcistisch manager. Steins bevindingen staan in de Financial Times:

  • Fuld stelde na zijn benoeming tot CEO met militaire nauwkeurigheid orde op zaken bij het chaotische Lehman Brothers. Dankzij zijn visie leek het bedrijf snel aan de beterhand.
  • Toen de problemen zich begonnen op te stapelen, deed Fuld alles om zichzelf en zijn bedrijf van verantwoordelijkheid te vrijwaren en de schuld in andermans schoenen te schuiven.
  • Fulds onrealistisch hoge dunk van Lehman maakte een ordelijke overname onmogelijk. Dit leidde uiteindelijk tot het catastrofale faillissement dat aan de globale kredietcrisis voorafging.

(Tussen 1994 en 2007 nam Fuld in totaal zo’n 500 miljoen dollar aan loon, bonussen en compensaties mee naar huis. Volgens het onderzoeksbureau Equilar keerde Fuld zichzelf in 2007 -bterwijl de kredietcrisis al volop woedde – nog eens 45 miljoen dollar uit. Omgerekend kreeg hij dus 17.000 dollar uitbetaald voor elk uur dat hij bij de bank actief was. In dat jaar daalde de prijs van het Lehmanaandeel van 64 dollar tot 0,15 dollarcent. Een ogenschijnlijk solide 158-jarige bank werd in een paar weken van de kaart geveegd en moest uiteindelijk het faillissement aanvragen.)
De positieve aspecten van een narcistische persoonlijkheid – zelfvertrouwen, ambitie, visie, charisma, optimisme, risicobereidheid – hebben het potentieel om in gevaarlijke risico’s om te slaan in tijden van crisis. Volgens psychoanalist Kerry Sulkowicz slagen narcistische leiders er bovendien bijna nooit in (zelfs als ze veel moeite doen) om hun egoïstische impulsen opzij te zetten wanneer dat nodig is.

Stein: “Het grootste probleem van narcistische managers is dat ze denken dat ze oppermachtig zijn, de markt kunnen manipuleren en de toekomst kunnen voorspellen. Dat drijft hen tot extreme en overbodige risico’s die de toekomst van het ganse bedrijf op de helling kunnen zetten.” Volgens hem zijn deze waangedachten een (onbewust) psychologisch defensiemechanisme tegen diepgewortelde problemen en jeugdtrauma’s.

Uit onderzoek van managementprofessor Donald Hambrick van Penn State University blijkt tot slot dat de bedrijfsprestaties veel meer schommelen wanneer er een narcist aan de top staat. “Meer strategische veranderingen (…), meer grote overwinningen en meer grote verliezen,” besluit Hambrick.

Vijf goede en vijf slechte manieren om met een narcistische leider om te gaan

Doen:

  • Kom er achter wat zijn agenda is en help hem die te verwezenlijken als je je job wilt houden.
  • Besef dat narcisten briljant, charismatisch en inspirerend kunnen zijn.
  • Begin je feedback altijd met een compliment. Doe je dat niet, dan luistert hij wellicht niet eens naar je.
  • Weet dat alles rond zijn succes draait en niet rond het jouwe.
  • Noteer alles zodat hij je later nergens de schuld van kan geven.

Niet Doen:

  • Verwacht nooit erkenning, dank, empathie of interesse.
  • Neem zijn kritiek niet persoonlijk.
  • Negeer hem nooit en geef hem zoveel aandacht hij wil.
  • Confronteer hem niet. Dat kan hem paranoïde of wraakzuchtig maken.
  • Al dit gezegd zijnde, tolereer zijn gedrag niet wanneer hij te ver gaat.
Meer