‘De democratie versterken’, het is een slogan die al jaren meegaat in de politiek. Daarbij zijn al allerlei pogingen gelanceerd, van referenda in de steden, over een soort loting in de Oostkantons, tot nu het nieuwste initiatief in de Kamer. Dat laat toe dat haar agenda een stukje kan bepaald worden door de burger. Als die 25.000 handtekeningen verzamelt, wordt zijn/haar voorstel naar een commissie in de Kamer gebracht.
In de laatste dagen dat de Kamer actief is, worden er nog volop nieuwe teksten gestemd. En ééntje daarvan is een interessant experiment met de democratie: kunnen burgers ook wetsvoorstellen doen? Wel, als het van het huidige parlement afhangt, straks dus wel.
Bedoeling is om het idee van burgerpetities, dat nu al bestaat, meer impact te geven. Nu al mogen petities ingediend worden bij de Kamervoorzitter, maar het enige wat de burger daarvoor terugkrijgt, is een vriendelijk briefje van de Kamer met de erkenning dat de handtekeningen goed zijn aangekomen, en men ‘akte’ genomen heeft van het voorstel.
25.000 handtekeningen
Dat zal straks veranderen: haalt een petitie meer dan 25.000 handtekeningen, proportioneel onder de taalgroepen in België (14.500 in Vlaanderen, 8.000 in Wallonië en 2.500 in Brussel), dan zal de Kamer voortaan het voorstel van de petitie ook agenderen in een bevoegde commissie in de Kamer. Het wordt dus automatisch ook effectief behandeld door de parlementsleden. Een aanscherping van de huidige procedure, waarbij de burger dus ook gegarandeerd echt wat impact krijgt.
Zal het veel effect hebben?
Al is meteen één grote bedenking op z’n plaats: de Kamer en de parlementsleden zelf hebben duidelijk nog altijd het laatste woord. Ze kunnen heel makkelijk zo’n voorstel negeren of verticaal klasseren in een kamercommissie. Alleen moeten ze ietsje meer kleur bekennen dan bij een gewoon vriendelijk briefje terug, waarin ‘akte’ genomen wordt van de petitie.
Bovendien kan zo’n petitie niet rond de Grondwet heen, en de rechten van de mens. Zomaar een voorstel indienen om de doodstraf terug in te voeren, kan niet. En meer nog: ook de bevoegdheidsverdeling tussen het federale niveau en de deelstaten wordt niet in vraag gesteld. Dus enkel als een voorstel van een petitie valt binnen de bevoegdheid van de Kamer, maakt het kans om door een kamercommissie behandeld te worden.
Maandag werd het voorstel, dat vooral door Ecolo en Groen getrokken wordt, al op niveau van de kamercommissie gestemd. Het voorstel moet nu nog plenair gestemd worden. Bijna iedereen steunt het, omdat het ook redelijk onschuldig is. N-VA is tegen, ze zien het nut niet echt in van zo’n mechanisme. Men kan zich ook de vraag stellen hoeveel burgers zich kunnen opladen om zoveel handtekeningen te verzamelen, zonder enige garantie dat er iets mee gebeurt, behalve een agendapuntje in een commissie in de Kamer.
Europa kent ook zo’n mechanisme
Anderzijds, Europa kent ook zo’n mechanisme: burgers kunnen petities indienen bij het Europees parlement om hun voorstellen erdoor te krijgen. Het afschaffen van het winteruur was zo’n voorstel dat erg veel handtekeningen over heel Europa haalde, en daarna uiteindelijk door het Parlement en de Europese Commissie is overgenomen. Binnenkort wordt het realiteit: een duidelijke overwinning voor het mechanisme om de burger dichter bij de (Europese) politiek te betrekken.
Wordt het systeem goedgekeurd volgende week, dan kan vanaf de volgende legislatuur het ook in werking treden voor de Kamer.
