Quantitative Easing (QE) voor het volk? Nee, bedankt

Een aantal economen stellen in de Financial Times (1) “Quantitative Easing (QE) voor het volk (2)” voor. Ze beginnen (3) redelijk (4) goed (5):

Er zijn elementen die aantonen dat conventionele QE een onbetrouwbaar middel is om het BBP te verhogen. Onderzoek uitgevoerd door Bank of England leert ons dat het ten voordele is van de vermogenden die, in tegenstelling tot de armen, baat hebben bij toenemende prijzen voor activa.”

Zoals vaak gebeurt, stellen ze vervolgens iets voor dat nog erger is dan het huidige beleid:

Het nieuwe geld dat werd gecreëerd door de centrale banken van de eurozone kan worden gebruikt om overheidsuitgaven te financieren, in plaats van het te injecteren in de financiële markten.”

Lenen (en dus uitgeven) werd voor overheden nu reeds goedkoper door QE, voor Italië (6) of Duitsland (7) bijvoorbeeld, sinds Mario Draghi in januari QE aankondigde. En dan hebben we het nog niet gehad over alle andere manieren waarop de ECB overheden ondersteunt, zoals de goedkope “LTRO”-leningen uit 2011, waarbij banken het geld dat ze leenden van de ECB eenvoudigweg doorsluisden (8) naar overheden, vooral in Spanje en Italië dan. Dit fenomeen is zo gekend dat het de “Sarkozy trade” werd genoemd – een term die de markten gebruikten nadat de Franse president had gesuggereerd dat overheden banken moesten aansporen om het vele ECB-geld dat ze hadden ontvangen te gebruiken om overheidsobligaties te kopen. Meer van hetzelfde dus?

Zij die vragen om een “politiek Europa” zouden zich ervan bewust moeten zijn dat grootschalige transfers binnen de eurozone reeds gebeuren sinds 2010, via de Europese noodfondsen EFSF en ESM, en in de eerste plaats via de ECB. De Duitse econoom Hans-Werner Sinn schat dat zo’n 75% van de transfers via Frankfurt verloopt. Wanneer iemand een lening krijgt met een rente die lager ligt dan het marktniveau, dan ontvangt die persoon economisch gezien een gift.

De auteurs van het stuk in de FT menen dat monetair en fiscaal beleid met elkaar vermengen geen probleem is, aangezien volgens hen “traditioneel monetair beleid niet meer werkt”.

Deze economen hebben ongetwijfeld dan het alternatief van Oostenrijkse economische school (9) gemist. Duitsland na de Tweede Wereldoorlog, met haar relatief strikt monetair beleid, wat tot grote economische successen leidde, is tot op zekere hoogte (10) een voorbeeld voor het Oostenrijkse model. Japan daarentegen heeft sinds 1990 tevergeefs (11) een Keynesiaans beleid gevoerd. De auteurs verkiezen echter het principe “When in trouble, double” te huldigen.

Een specifiek probleem met het financieren van overheden via het bijdrukken van geld is dat democratisch verkozen parlementen buitenspel worden gezet, wat exact de reden is waarom politici er de voorkeur aan geven dat Mario Draghi in de eurocrisis voor hen het meeste vuile werk opknapt.

Ik hoop dat het niemand shockeert, maar mijn voorstel is het volgende: overheden zouden enkel door belastingen mogen worden gefinancierd, democratisch gecontroleerd door parlementen. Idealiter krijgt elke burger dan een factuur, met een gedetailleerd overzicht van de ontvangen diensten. Socialisten zouden hieraan misschien een solidariteitsbijdrage kunnen toevoegen voor de rijken. Dat geld zou dan op een transparante manier kunnen worden gegeven aan de meest  behoeftigen. Dit systeem is echter te transparant voor hoe het er op gebruikelijke wijze aan toegaat in de politiek, zou dus ook het einde van de industrie van belastingadviseurs inluiden, en maakt dus geen schijn van kans. Op een dag kan het misschien als model dienen voor één of ander nieuw gesticht land.

Een alternatief dat naar voren werd gebracht door de auteurs, dat ook de kern is van hun “QE voor het volk”-voorstel is het volgende:

Elke inwoner van de eurozone zou €175 per maand moeten ontvangen, gedurende 19 maanden. Met dat geld kunnen ze bestaande schulden afbetalen of het naar wens besteden. Door op een directe manier uitgaven en werk te stimuleren, zou elk van beide benaderingen veel effectiever zijn dan de plannen van de ECB voor conventionele QE.”

Waarom zo bescheiden en slechts €175 per maand geven, kan men zich afvragen? In elk geval mag geld niet worden gemanipuleerd om economische groei te ondersteunen. Integendeel, de waarde van geld ondermijnen zal onzekerheid creëren en economische groei aantasten.

Men zou geld kunnen vergelijken met een ontvangstbewijs in een vestiaire. Als Sophie, in ruil voor het opbergen van haar jas, zo’n bewijsje heeft ontvangen, zou ze het niet op prijs stellen indien Mario Draghi – de beheerder van de vestiaire – er ook één geeft aan zijn vriendin Angela, zonder dat zij hiervoor een kledingstuk moet geven. Hoewel mensen weten dat Sophie’s ontvangstbewijs een bepaalde waarde heeft, omdat het inwisselbaar is voor een jas, verliest het bonnetje aan waarde indien de beheerder zijn vrienden er mee overstelpt.

Krijgen we dan te maken met hyperinflatie? Waarschuwingen in verband met hyperinflatie zijn in de voorbije jaren fout gebleken. Sommige bekende Oostenrijke economen, zoals Mish”, hebben gezegd dat we waarschijnlijker eerst deflatie zullen zien (12).

Ons monetair systeem staat nog steeds niet volledig onder controle van overheden. Na het uiteenspatten van door centrale banken (13) gecreëerde investeringsluchtbellen, zoals dat in 2008 het geval was en wanneer men zou verwachten dat prijzen opnieuw zouden dalen nadat ze op een onhoudbare manier waren gestegen, kan het zijn dat geld printen niet volstaat om deflatoire processen te counteren.

Anderzijds kan zelfs het op een bescheiden wijze bijdrukken van geld resulteren in hyperinflatie indien burgers het vertrouwen verliezen in een door de overheid beheerde munt of wanneer een alternatieve munt populairder wordt, ondanks het feit dat de overheidsmunt verplicht moet worden gebruikt voor contracten en belastingen Laat ik hier aan toevoegen dat ik twijfel of Bitcoin deze rol ooit zal vervullen, al is hij zeker bekwaam gebleken om kapitaalcontroles te omzeilen.

Met andere woorden, het voorstel om elke inwoner van de eurozone €175 per maand te schenken zal dan misschien niet leiden tot hyperinflatie, het kan wel deflatoire krachten tegenhouden, zoals deze in Spanje waar goedkoop geld als gevolg van het Spaanse euro-lidmaatschap voor een toxische vastgoedluchtbel zorgden die nadat ze uiteenspatte het bankensysteem achterliet met schulden. Indien “helikoptergeld”, zoals voorgesteld, wordt geïnjecteerd, en dit de prijzen opdrijft, zou de Spaanse ondernemer Conchita kunnen beslissen om haar broodjeszaak toch niet te openen, aangezien de huurprijzen te hoog blijven.

Niet dat het in alle omstandigheden verkeerd zou zijn voor centrale banken om de geldhoeveelheid te verhogen. In een systeem waar geld volledig privaat zou zijn, kan de markt nog steeds opteren voor een systeem waarbij de monetaire massa toeneemt in het geval er waarde wordt gecreëerd (na innovatie bijvoorbeeld) en krimpt in het geval waarde wordt vernietigd (na natuurrampen, investeringsluchtbellen of oorlogen, bijvoorbeeld). Om terug te keren naar het voorbeeld van de vestiaire is het duidelijk dat er meer ontvangstbewijsjes nodig zijn naarmate er meer klanten aankomen met kledingstukken. Wanneer de overheid het beheren van geld overneemt van de private sector, zoals overal ter wereld is gebeurd, moet ze proberen na te bootsen wat zou gebeuren in een context van privaat geld.

In het geval van Spanje betekent dit blijkbaar deflatie toelaten. Ik heb begrip voor zij die menen dat het onverantwoord is om deflatie te laten woekeren in een land met zo’n hoge (private) schulden, maar indien dit waar is betekent het waarschijnlijk dat we moeten bekijken hoe we grootschalige wanbetaling best organiseren, in plaats van verstorende beslissingen te nemen inzake sparen en investeren, door het manipuleren van de waarde van geld, zoals doord de auteurs wordt verdedigd. Voor Spanje betekent dit een herstructurering van het bankensysteem, iets dat tot op een zekere hoogte werd gedaan met behulp van een Europese “bailout” van 40 miljard euro. Dit was duidelijk (14) onvoldoende (15), gezien het feit dat er nog heel wat “bad debt” in het Spaanse banksysteem overblijft die nooit zal worden terugbetaald. Voor de Europese muntunie betekent dit dat we moeten kijken naar alternatieven (16) voor de huidige, disfunctionele muntunie.

Na de gigantische fouten die centrale banken van Weimar tot Bernanke maakten en gezien de onophoudelijke pogingen om de drukpers te misbruiken om overheden te financieren (de Bank of England werd per slot van rekening opgericht om de oorlogen van de Engelse Koning te financieren) zou het niet veel moeite mogen kosten om mensen van alternatieven te overtuigen, eerder dan nog meer van hetzelfde, of wel?