In de Russische havenstad Moermansk is gestart met de voorbereidende werkzaamheden om de drijvende kerncentrale Akademik Lomonosov langs de vaarroute door de Noordelijke IJszee naar zijn eindbestemming in Pevek te slepen. Pevek is een havenstad met ongeveer vijfduizend inwoners in de regio Chukotka in het Russische Verre Oosten. De Akademik Lomonosov, bijna hondervijftig meter lang, moet elektriciteit leveren aan nederzettingen en bedrijven die koolwaterstoffen en edelstenen winnen in de regio Chukotka.

Die nieuwe thuisbasis zal van de Lomonosov de meest noordelijke gelegen kerncentrale ter wereld maken. De Akademik Lomonosov werd gebouwd door de Russische scheepswerf Baltijskiy Zavod.

Ontginning

De Akademik Lomonosov is een cruciaal element in de plannen van de Russische regering om Chukotka economisch te ontwikkelen. In de regio wonen ongeveer twee miljoen mensen. Lokale nederzettingen zijn vaak alleen met het vliegtuig of het schip te bereiken.

Tegelijkertijd genereert het gebied 20 procent van het Russische bruto binnenlands product. Bovendien beschikt de regio over aanzienlijke voorraden aan olie en gas. Die ontginning moet zich ontwikkelen tot een alternatief voor de afnemende productie in Siberië.

Drijvende kerncentrales kunnen in afgelegen gebieden een belangrijke bron voor de levering van elektriciteit vormen. Milieugroepen waarschuwen echter voor de gevaren van kernenergie. Zij wijzen er daarbij op dat het Noordpoolgebied een bijzonder kwetsbaar leefmilieu heeft.

Onder meer de milieubeweging Greenpeace waarschuwt dat de Lomonosov tot een drijvend Tsjernobyl – verwijzend naar de Russische atoomramp in de jaren tachtig van de voorbije eeuw – zou kunnen uitgroeien. Het Russische staatsbedrijf Rosatom, verantwoordelijk voor de Russische nucleaire industrie, noemt de kritiek echter ongegrond.

“De Lomonosov gebruikt een heel andere technologie dan Tsjernobyl,” zeggen woordvoerders van Rosatom. “Bovendien zullen de wateren van de Noordelijke IJszee voor een constante koeling zorgen.”

Experts wijzen erop dat idee van een drijvende kerncentrale op zich niet nieuw is. Zij voeren aan dat het Amerikaanse leger tijdens de jaren zestig van de voorbije eeuw al een kleine kernreactor in dienst had op een schip dat in het Panamakanaal was gelegen.

Ook het Amerikaanse energiebedrijf Public Service Enterprise Group (PSEG) wou voor de kust van New Jersey een drijvende kerncentrale in dienst nemen. Protesten van de lokale plannen deden die plannen echter weer verdwijnen.

Klanten

Rusland werkt eveneens al langer aan het idee om kleinere reactoren te kunnen inzetten om afgelegen gebieden van energie te voorzien. De kernramp van Tsjernobyl heeft die ambities echter op de lange baan geschoven.

Vladimir Irimunku, bij Lomonosov verantwoordelijk voor milieubescherming, wijst er daarbij op dat het bijzonder moeilijk is aan de bevolking uit te leggen dat de technologieën van beide systemen niets meer met elkaar hebben te maken. Bovendien is er ook een groot verschil in omvang. Tsjernobyl kon een productie van 4.000 megawatt halen. Lomonosov heeft twee reactoren met elk een capaciteit van 35 megawatt.

Een drijvende kerncentrale heeft het voordeel mobiel inzetbaar te zijn. De reactoren kunnen worden gesleept naar locaties waar een grotere behoefte aan energie is ervaren. “Deze voordelen bevatten echter ook een aantal bedreigingen,” zeggen critici.

“De organisatie van veiligheidsprocedures is in dergelijke omstandigheden niet eenvoudig. Dat geldt onder meer voor de verwijdering van de splijtstof, maar ook voor reddingsoperaties bij calamiteiten.” De projectingenieurs van Lomonosov zeggen echter van het drama in Tsjernobyl geleerd te hebben.

Onder meer de verankering van de drijvende kerncentrale zou tegen extreem zware tsunami’s zijn bestand. Een reservesysteem zou bovendien tot vierentwintig uur koeling kunnen garanderen.

Critici wijzen echter ook op de kostprijs van de drijvende kerncentrale. Met de bouw van de Akademik Lomonosov zou een investering van ongeveer 450 miljoen dollar zijn gemoeid. Volgens hen kan die kostprijs enkel bij een serieproductie worden gerecupereerd.

In dat verband zegt Rosatom gesproken te hebben met een aantal potentiële klanten in Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Concrete akkoorden werden echter nog niet bereikt.