Tetris is één van de oudste games die mensen vandaag nog steeds spelen. Een paar blokjes in de vorm van letters, een lijn en een vierkant, … meer was niet nodig om gaming voorgoed te veranderen. Maar wist u dit al over het eerste spelletje waar iedereen ooit aan verslaafd is geraakt?

Tetris wordt in 2019 al 35 jaar oud. In 1984 ontwikkelde de Rus Alexey Pajitnov (rechts op de foto) de game voor klassieke computers. Het werd meteen een hit en verspreidde zich in tal van landen en werelddelen. Al is het toch dankzij Nintendo dat Tetris in 1989 definitief bij een breed publiek wist door te breken. De Japanse gameproducent lanceerde Tetris op z’n nieuwe handheld, de legendarische Game Boy. Klanten kregen Tetris er gratis bij wanneer ze een toestel kochten.

Spelontwikkelaar Henk Rogers was toen de zakenpartner van Pajitnov, en hij wist te verzekeren dat Tetris voorrang kreeg op Super Mario voor Game Boy. “Als je wil dat kleine jongetjes je machine kopen, geef er dan Mario bij. Maar als je wil dat iedereen je machine koopt, kies dan voor Tetris”, zei hij aan de CEO van Nintendo in Amerika, Minoru Arakawa. Hij kreeg gelijk, want de game werd al snel 35 miljoen keer verkocht. Toen had het spel nog de ondertitel ‘From Russia with fun’.

Zo ontstond Tetris

De roots van Tetris gaan echter al terug tot in het begin van de jaren 80. Pajitnov deed toen onderzoek naar artificiële intelligentie aan de Academie voor Wetenschappen in de Sovjet-Unie. Om nieuwe hardware te testen, schreef hij eenvoudige programma’s die hij op het systeem liet draaien. En doorgaans waren dat spelletjes. Eén van die games was een puzzel waarbij spelers geometrische vormen moesten plaatsen. Volledige lijnen verdwenen van het scherm.

Het prototype van Tetris had slechts vier blokjes, maar het was wel al even verslavend. Drie weken lang werkte Pajitnov om het spel op zijn computer te laten draaien. “Ik dacht dat ik mijn programma aan het ontbuggen was, maar in werkelijkheid kon ik gewoon niet stoppen met spelen”, zei hij aan The Guardian. “Toen andere mensen het speelden, konden ze eveneens niet stoppen. Het was zo abstract. Dat was de grootste kwaliteit van het spel. Het sprak iedereen aan.”

Pajitnov besefte dat hij in de problemen kon komen als hij zijn game zou uitbrengen. De versie voor PC werd echter naar Hongarije gesmokkeld en westerse landen begonnen niet-officiële edities van het spel te produceren. Intussen was de perestrojka begonnen, een poging om de economie in de Sovjet-Unie weer recht te trekken. Pajitnov gaf de rechten op zijn game voor tien jaar aan de overheid, waardoor Tetris één van de eerste softwareproducten werd die de Sovjet-Unie zou exporteren.

Nintendo

Op die manier verdiende de Rus aanvankelijk niet veel aan zijn creatie. Hij gaf kopieën aan iedereen die erom vroeg. De Britse ontwikkelaar Robert Stein ontdekte het spel op een handelsbeurs en hij zag in een bericht van Pajitnov de toestemming om de rechten te verdelen, ook al hadden ze er geen controle over. Het spel verspreidde zich nu snel over de wereld en kreeg plots de aandacht van Nintendo. Toen de Japanners de rechten wilden kopen voor hun Game Boy, troffen ze chaos aan.

Er zat niets anders op dan stevig te onderhandelen met de Sovjet-Unie. Nintendo zou Tetris pas echt groot maken, maar de meest opbrengsten gingen naar Moskou. Terwijl het spel alle records aan het breken was, hield Pajitnov niet meer dan zijn gewoonlijke loon over aan zijn creatie. Hij moest wachten tot 1996, toen hij de rechten eindelijk in handen kreeg, om zelf ook geld te verdienen met zijn game.

Tetris in cijfers

In de voorbije 35 jaar heeft Tetris ongelooflijke cijfers laten optekenen. Een overzicht van Quartz:

• 495 miljoen: het aantal verkochte exemplaren van Tetris, waardoor dit het best verkopende spel ooit is.
• 122 miljoen: ter vergelijking, het aantal verkochte exemplaren van Minecraft, het op één na best verkopende spel.
• 425 miljoen: het aantal keer dat Tetris mobiel gedownload is.
• 20 miljard: het aantal keer dat Tetris Battle op Facebook gespeeld is.
• 80 miljoen: het budget voor een film over Tetris.
• 7: de positie van Tetris in de top 100 van meest legendarische videogames van IGN. Super Mario pronkt in de lijst op de eerste plaats.
• 999.999: de topscore in Tetris, die in 2009 voor het eerst behaald werd door Harry Hong.
• 20+: het aantal spelers dat sindsdien de maximale score in het spel wist te halen.

Waarom is Tetris zo verslavend?

Het spel is zo verslavend dat wetenschappers er hun hoofd al over hebben gebroken. Jeffrey Goldsmith schreef er een beroemd artikel over voor Wired. Klinisch psycholoog Vladimir Pokhilko omschrijft de verslaving op drie manieren:

• Visueel inzicht: “Je neemt een visuele beslissing en het gebeurt bijna meteen. Inzicht betekent emotie: kleine emoties, maar veel, iedere twee tot drie seconden.”
• Onvoltooide actie: “Tetris heeft een pak onvoltooide acties die je dwingen om verder te spelen en dat maakt het erg verslavend.”
• Automatisering: “Na enkele uren wordt de activiteit automatisch, een gewoonte, een motivatie om ze te herhalen.”

Een onderzoek van de universiteit van California toont aan dat Tetris tijdens het spelen de suikerstofwisseling verhoogt, waardoor energieconsumptie in de hersenen exponentieel stijgt. Na een paar weken bereikt de suikerstofwisseling opnieuw een normaal niveau, ook al wordt de speler steeds beter in het spel. Tetris traint ons volgens de wetenschappers om een deel van onze hersenen dat niet efficiënt is, niet langer te gebruiken. Ook blijkt uit de studie dat de beste Tetris-spelers de laagste suikerstofwisseling hebben.

Daardoor wordt Tetris ook als mogelijkheid gezien om bepaalde problemen te behandelen, zoals posttraumatische stressstoornis.

Het Tetris-effect

Tetris heeft echter ook een andere impact, die de naam ‘Tetris-effect’ heeft gekregen. Spelers dromen al eens van de vallende blokjes wanneer ze iets te veel Tetris hebben gespeeld. Of ze beginnen in het echte leven dingen zodanig te organiseren dat ze op de tegels van Tetris lijken. Nieuw is dat niet, want er zijn nog andere spelletjes die zo’n effect op onze hersenen hebben.

De Rubiks kubus is nog zo’n verslavend ding, waarbij mensen algoritmes in de realiteit zien. En ook wie vaak puzzels maakt, ziet soms patronen in dingen die niets met een puzzel te maken hebben. Volgens onderzoekers ligt de oorzaak hiervan in ons procedurele geheugen, het deel van de hersenen dat ons in staat stelt om te wandelen, te spreken en te fietsen zonder dat we hierbij moeten nadenken.

Bekende melodie

Het liedje van Tetris klinkt heel wat spelers bekend in de oren, maar eigenlijk is de melodie veel ouder dan de game. Meer dan een eeuw ouder zelfs, want het begon als een gedicht van Nikolay Nekrasov in 1861. Later in de negentiende eeuw werd het gedicht op muziek gezet en zo werd het een geliefd Russisch volksliedje.

Hirokazu Tanaka bewerkte de melodie voor de Tetris-versie op de Game Boy, en zo kent de hele wereld het liedje intussen. “Wanneer kinderen in de hele wereld de melodie horen, roepen ze meteen ‘Tetris, Tetris!’. Dat is eigenlijk niet goed voor de Russische cultuur”, zegt Pajitnov.

Wat er na Tetris kwam

Na Tetris heeft Alexey Pajitnov nog andere spelletjes gemaakt, het ene al populairder dan het andere. Tetris was nooit ver weg in zijn nieuwe creaties, maar het succes van dat ene spel zou hij uiteraard niet meer overtreffen.

• Welltris: dit was de eerste sequel op Tetris. Het concept is ongeveer hetzelfde, maar spelers bekijken het veld van bovenaf. Het lijkt alsof je in een put kijkt, waarin de blokken naar beneden dwarrelen.
• Hatris: een puzzelspel waarbij spelers hoeden moeten stapelen.
• El-Fish: een simulator voor vissers. Spelers moeten virtuele vissen vangen en daarna verder telen en muteren om nieuwe vissen te creëren. Het lijkt een beetje een voorloper van Pokemon en de hype Pokemon Go, waarbij je ook wezens moet laten evolueren.
• Wordtris: een combinatie van Tetris en Scrabble. Het is de bedoeling om woorden te vormen met vallende letters.
• Pandora’s Box: spelers moeten allerlei puzzels oplossen om zeven bedriegers te vangen.
• Knight Move: een puzzelspel waarbij een ridder als schaakpion moet worden verplaatst.

Tot vandaag zijn Tetris en de Game Boy met elkaar verbonden, maar het populaire spelletje zag dus in de Sovjet-Unie het levenslicht. En op 6 juni 2019 bestaat Tetris officieel 35 jaar.