President Recep Tayyip Erdogan beloofde in 2012 van Turkije opnieuw een islamitisch ‘power house’ te maken. Uit een studie van het onafhankelijke onderzoeksbureau Konda blijkt dat eerder het tegenovergestelde zich voordoet.
De voorbije 10 jaar is het atheïstische gedeelte van de bevolking gegroeid van 2% tot 5%. Het aantal mensen dat zichzelf als ‘godsdienstig’ omschrijft daalde in Turkije in dezelfde periode van 55% tot 51%. Het aantal vrome moslims daalde daarenboven van 13% naar exact 10%.
Corrupte leiders misbruiken godsdienst
De studie bewijst dat in landen waar religieuzen aan de macht zijn, zoals in Iran, Saoedi-Arabië en Turkije, het atheïsme aan populariteit wint omdat het volk ziet dat corrupte leiders de godsdienst als een instrument misbruiken om hen onder de knoet te houden.”Als dat godsdienst is dan wil ik er niets mee te maken hebben,” wordt dan de teneur. Volgens Bekir Agirdir, de directeur van Konda, zijn het vooral jongeren die zich van de godsdienst afkeren.
34% van de 5.800 ondervraagden gelooft wel degelijk in een hogere kracht, maar keert zich tegelijkertijd af van de dogma’s en normen die de godsdienst oplegt. Zo neemt bijvoorbeeld de acceptatie van homoseksualiteit in Turkije toe, terwijl dat vroeger als pervers werd ervaren.
Resultaten zorgen voor onrust in islamistische middens
De resultaten van de enquête zorgen in Turkije voor onrust in islamistische middens. Net omdat veel leerlingen van islamscholen aan de bevraging deelnamen. Deze jongeren komen meestal uit streng conservatieve families. Het aantal leerlingen in deze scholen (imam hatip) is onder Erdogan geëxplodeerd. Waren ze in 2002 met 65.000, dan zijn ze vandaag met 1,2 miljoen.
Veel islamitische denkers denken dat wantoestanden zoals seksueel misbruik in Koranscholen en de ijver waarmee islamitische gemeenschappen strijden om gunsten van de staat, het imago van religie in de samenleving hebben aangetast.
Diyanet: “Enquête is een valstrik”
De reactie van de overheid laat niet op zich wachten. Diyanet, het Turkse “Presidium voor Godsdienstzaken”, laat weten dat “de enquête een valstrik is om onze jongeren van de islam te vervreemden opdat ze zich tot andere godsdiensten zouden bekeren.”
Diyanet is in Turkije verantwoordelijk voor het godsdienstonderricht en de moskeeën. De organisatie beschikt over een budget van 1,575 miljard euro. Dat is bijvoorbeeld meer dan de budgetten van de ministeries van Cultuur, Buitenlandse Zaken, Milieu en Technologie.
Andere theologen zien een gans andere reden voor de afkeer voor de officiële godsdienst. Het fundamentalisme en een gebrek aan openheid voor andere ideeën en filosofieën.
De resultaten van de enquête van Konda stemmen overeen met die van andere onderzoeken. Zo is er weinig verandering in het aantal vrouwen dat een sluier draagt, hoewel deze wel meer aanwezig zijn in overheidsfuncties. Het aantal Turken dat de Ramadan volgt is gedaald van 77% tot 65% en het aantal Turken dat regelmatig bidt is stabiel gebleven rond de 42%.
De Whatsapp- en YouTube-generatie
“Hoezeer Dinayet ook tracht het leven van Mohammed en de Koran te promoten, kinderen voelen zich veel meer aangetrokken tot Whatsapp, YouTube en andere sociale netwerken,” zegt antropoloog en godsdienstexpert Tayfun Atay.