De kans is heel groot dat Vlaams Belang op 26 mei een enorme stap vooruit zet. Sinds 2004 heeft de partij alleen maar verkiezingen verloren. Maar nu lonkt de comeback. Meteen zou extreemrechts ruim tien zetels in de Kamer halen. Die heropstanding is de verdienste van een nieuwe generatie, onder leiding van Tom Van Grieken. Maar wat gaan ze ermee doen? Van Grieken wil graag “de hand uitsteken als ze tweede partij worden”, maar verder bleef dat bijzonder vaag. Bij N-VA staat de deur duidelijk niet open.
Niemand in de media zal op 26 mei kunnen zeggen dat men “het niet zag aankomen”. De wederopstanding van extreemrechts in Vlaanderen hoeft dus deze keer niet te leiden tot weken zelfbevraging en zielenzoektocht over “het verhaal dat we collectief gemist hebben”. Dat gebeurde wel na de originele ‘Zwarte Zondag’, de verkiezingen in 1991, toen het Vlaams Blok plots groot werd, en een donkere schaduw ging leggen over de politiek in België en Vlaanderen.
Vandaag piekt de partij in de peilingen: de formatie zit rond de 15 procent en maakt zo straks de grootste sprong voorwaarts. Een plek als tweede grootste formatie, na de N-VA, zit erin. Afgelopen weekend hielden ze een triomfantelijke slotmeeting in de vroegere Noxx in Antwerpen, niet toevallig op de Luchtbal, de volkswijk in Antwerpen waar ze bijzonder goed scoren.
De revanche van Vlaams Belang
Er is sprake van een revanchegevoel: “We zijn door een woestijn gegaan, droegen soms zelf de kamelen op ónze rug. Ze hebben ons dood verklaard, maar de politieke elite heeft ons niet klein gekregen. Vlaams Belang staat er weer, sterker, groter en gemotiveerder dan ooit”, zo stelde voorzitter Tom Van Grieken.
En meteen droomt Vlaams Belang ook ervan ooit het cordon sanitaire te doorbreken. Die afspraak onder andere partijen, om niet samen te werken met extreemrechts, houdt het VB al jaren van de macht. “Als het kan in Denemarken, Oostenrijk en Italië kan het ook hier”, zo lanceerde boegbeeld sinds jaar en dag Filip Dewinter. Vraag is natuurlijk of het Belang dat eigenlijk wel wil: nooit hebben ze een ernstige poging ondernomen om bruggen te bouwen met andere partijen, ook de N-VA niet. Die doen niet mee aan het ‘cordon sanitaire’, maar willen ook geen samenwerking.
Vanmorgen op Radio 1 probeerde Van Grieken opnieuw nog eens om een opening te maken, toen hij in debat moest met Theo Francken (N-VA). “Mochten wij op 26 mei de tweede partij worden, dan ben ik bereid mijn hand uit te steken”, zo stelde Van Grieken. Maar Francken deed de deur behoorlijk hard dicht.
Schandalen in Oostenrijk
Want extreemrechts kreeg de afgelopen dagen wel klappen: in Oostenrijk raakte de FPÖ van vicekanselier Heinz-Christian Strache betrokken in een smerig schandaal van belangenvermenging. Dat toonde nog maar eens de banden tussen Rusland en extreemrechts in Europa aan. Ook Vlaams Belang heeft z’n vingers daar al aan gebrand: Dewinter heeft nooit z’n banden met de Russen onder stoelen of banken gestoken. Zo wijst alles erop dat Rusland al verschillende ‘studiereizen’ van Dewinteren co betaalde, onder meer naar Griekenland en Syrië.
“Die banden met Rusland, ik vraag mij af, ook met Matteo Salvani en Marine Le Pen, wat is daar in godsnaam toch aan de hand met die Putin. U gaat voor de westerse waarden en normen, ‘de nieuwkomers moeten zich aanpassen’, maar die Putin waar jullie mee dwepen, dat zijn de Oosterse waarden, geen westerse waarden”, zo sneerde Francken.
Van Grieken reageerde heel fel: “Ik hou niet van guilty by association. Ik heb geen banden, ik heb geen roebel gekregen. Ik word heel ambetant van leugens. U hanteert dezelfde technieken als die van de PS.”
“Wat ik zie is dat er banden zijn met Le Pen, er zijn banden met Salvini. Er zijn banden met de FPÖ, dat is nu wel duidelijk aangetoond, met de Ibiza-tapes. Dat is toch uw groot voorbeeld? Die partijen, waar u mee in een fractie zit, hebben allemaal die banden”, zo ging Francken er tegenin.
Vlaams Belang blijft dezelfde slogans hanteren
Vlaams Belang blijft overigens het Vlaams Blok, en omgekeerd. Dat bleek afgelopen weekend nog eens. Op de meeting volgden de slogans “eigen volk eerst” en “linkse ratten, rol uw matten” elkaar op. De partij haalde daar, anders dan op de radio, wel fel uit naar de N-VA, hun rivaal rechts in de vijver. Ben Weyts (N-VA) kreeg ervan langs als “Korneel van Oosterweel”, Theo Francken (N-VA) kreeg ervan langs over het visumschandaal.
Sociaaleconomisch wil Vlaams Belang dan weer de N-VA pijn doen, door zich veel linkser te zetten. “We verwerpen het asociale model van N-VA, een model van de facto open grenzen, waardoor er bespaard moet worden op de gewone Vlaming”, zo stelde Van Grieken.
De nieuwe generatie
Jarenlang domineerde het Vlaams Blok, dat na een veroordeling wegens racisme vervelde tot Vlaams Belang, het politieke debat in Vlaanderen. In 2004 werd het in het Vlaams parlement zelfs vijf jaar lang de grootste politieke partij, met een score die ruim boven de twintig procent ging. Maar daarna volgde de kater: systematisch verloor het Belang terrein, om uiteindelijk in 2014 nog maar nipt boven de kiesdrempel te raken.
Een heel nieuwe generatie kwam noodgedwongen aan het roer van de partij, al nam die nooit definitief afscheid van het duo Filip Dewinter en Gerolf Annemans, die door hun geruzie in de jaren na 2004 de partij naar de rand van de afgrond duwden. Tom Van Grieken introduceerde wel een nieuwe, beleefde stijl, en zette met een klein groepje medewerkers alles op de overleving. Die ‘grote kuis’ onder meer in het personeelsbestand van de partij dat bevolkt was door vriendjespolitiek, was een kans. Met guerrillatechnieken, zeker op sociale media, werkten ze zichzelf terug in de match. Vandaag is Vlaams Belang de partij met de meeste likes op Facebook.
Vraag is of Van Grieken straks z’n overwinning gebruikt voor iets anders dan wat Dewinter en Annemans gedaan hebben: zichzelf parkeren in oppositie, of toch richting beleid lonken. Dat laatste lijkt onwaarschijnlijk. De komst van onder meer Dries Van Langenhove toonde aan dat de partij weinig tot geen moeite wil doen om zich aanvaardbaar te maken voor anderen, om straks coalities te vormen.
