Wat als het Paleis nu eens de ontmoeting De Wever-Di Rupo forceert: samen informateur?

OPINIE – Hoe moet het verder op het federale niveau? Die vraag komt straks onvermijdelijk op het bord van het Paleis. De huidige informateurs lijken uitgespeeld, nu N-VA en PS niet bijeen gebracht konden worden. De impasse lijkt compleet. Tijd om paars-groen te proberen, of toch eerst een ultieme poging van de koning om ze samen te zetten?

Stel u voor dat de koning straks, na het onvermijdelijke ontslag van Didier Reynders (MR) en Johan Vande Lanotte (s.pa) als informateurs, gewoon Bart De Wever (N-VA) én Elio Di Rupo (PS) aanduidt. Het zou alvast de twee grootste partijen, de twee machtigste mannen ook, samenzetten in één kamer.

Want het is en blijft een droevige vaststelling: tussen die twee leiders was er de afgelopen maand nauwelijks contact. Eén berichtje, zeer kort na de verkiezingen, vertrok er vanuit het N-VA-hoofdkwartier, met de vraag om elkaar te kunnen spreken. Een beleefd maar afwijzend antwoord volgde.

Nadien volgde niet één gesprek, niet één telefoontje, laat staan een fysiek contact tussen de twee zwaargewichten. Terwijl de persoonlijke relatie tussen beiden niet slecht is: op menselijk vlak bleef er ondanks de vaak politiek vijandige positie van de partijen altijd de goede herinnering aan correcte onderhandelingen in het verleden.

Informateur Johan Vande Lanotte (sp.a)

Maar 2010 is 2019 niet. Uit het kamp van de PS klonk een maand lang de complete weigering om met de N-VA aan tafel te gaan, en zelfs maar één gesprek te hebben. De informateurs deden nochtans alles om dat te bewerkstelligen. Johan Vande Lanotte (sp.a) had als socialist met goede banden met de N-VA die expliciete opdracht, en werd als wegbereider erop uit gestuurd. Een eerste discreet contact, om rustig te bekijken wat samen mogelijk was, moest volgen.

Zijn er nog informateurs, of niet?

Het feit dat een maand lang de vraag bleef komen van de N-VA en vervolgens de PS de deur dicht hield, was voor die eersten de reden om maandag op hun partijoverleg de knoop door te hakken: er kan niet langer gewacht worden met de vorming van een Vlaamse regering. Die zit na één maand ook nog altijd in een vage eerste fase, waarbij behalve PVDA nog geen enkele partij overboord is gezet.

De N-VA besprak de zaak maandag intern, dat lekte via De Tijd, maar het was Theo Francken (N-VA) die on the record ging met een reeks tweets gisterenmorgen om de PS frontaal aan te vallen. Dat was duidelijk niet doorgesproken met de rest van de partijtop. “Tja, Theo”, zucht men binnen de partij. Gisterenavond begon het N-VA-boegbeeld overigens ook Kris Peeters, de afscheidnemende vicepremier van CD&V, aan te vallen op Twitter. Waarom die laatste dan weer antwoordde met documenten uit de schoot van de vorige regering. De schermutselingen gingen vanochtend door op Twitter. Niet bepaald bevorderlijk allemaal, in een sfeer van formatie.

Theo Francken N-VA
epa

Hoe dan ook, de PS krijgt van de N-VA de zwartepiet, en de discretie van de gesprekken (die nooit plaatsvonden) ligt nu op straat. De informateurs, naast Vande Lanotte ook Didier Reynders, kunnen meteen inpakken. Maandag hebben ze hun afspraak bij de koning, het zou niet meer dan logisch zijn dat ze dan hun opdracht teruggeven. Dat bericht werd gisteren ook nieuws, vermoedelijk omdat de socialist aangaf het zo te gaan doen. Maar dat was buiten Reynders gerekend, die via z’n woordvoerder dat bericht liet corrigeren.

Twee mogelijkheden: ofwel nog eens langs N-VA, ofwel paars-groen

Ontslag of niet, het lijkt een detail in een mislukte missie. Het Paleis heeft nu twee opties. Ofwel nog eens proberen via de N-VA, ofwel naar de piste gaan die Elio Di Rupo (PS) al vanaf dag één uitsprak, en die Paul Magnette (PS) later ook herhaalde: paars-groen, mogelijks aangevuld met CD&V.

Grote kans bestaat immers dat dan nog eens omstandig aangetoond wordt dat de Franstaligen niet willen samenwerken met de Vlaams-nationalisten. Zowel PS als ook Ecolo spraken een veto uit, dat ze op twee redenen baseren: N-VA praat ook met Vlaams Belang, en vooral, N-VA wil federaal enkel onderhandelen over confederalisme. Dat eerste argument is voor de galerij, zelfs de koning ontvangt tegenwoordig het Vlaams Belang. Het tweede is een onderhandelingspositie, die dan in een gesprek onder vier ogen moet worden uitgeklaard. Dat zou dus in elk geval al kunnen, in een scenario waarbij het Paleis zelf een rechtstreeks gesprek tussen PS en N-VA forceert.

In het eerste geval zou de koning dan iemand van de N-VA aan zet moeten laten komen, al dan niet samen met een andere partij. Het idee van een duobaan met een PS’er is zo gek dan nog niet. Vraag is natuurlijk, los van de wilde gedachte dat het beide voorzitters kunnen zijn, hoe het ooit meer dan een stukje theater kan worden.

Jean-Marc Nollet

De tweede optie, paars-groen, lijkt op middellange termijn veel meer levensvatbaar. In dat scenario moeten de PS, Ecolo, Groen en sp.a de huidige minderheidsregering gaan ‘depaneren’. Dat kan in eerste fase in een noodregering, dat is exact wat Paul Magnette (PS) enkele weken geleden op de RTBF-televisie voorstelde. Zo’n scenario kan zeker mathematisch werken: paars-groen heeft een meerderheid van één zetel. Met CD&V erbij zijn dat dus 13 zetels op overschot.

De obstakels voor paars-groen zijn ook behoorlijk stevig

Het kan dus dat de PS naar voor wordt geschoven om dergelijke constructie te proberen op te zetten. Maar dan zal die PS’er toch behoorlijk wat bezwaren moeten wegnemen. Die zitten voornamelijk bij drie partijen, die mee moeten in dergelijk scenario: de liberalen van MR en Open Vld, en de christendemocraten van CD&V.

Om te beginnen houdt de PS hardnekkig de MR uit coalitiegesprekken in Wallonië en Brussel. Zeker in dat eerste gewest blijft dat vreemd: zonder de Franstalige liberalen is er geen meerderheid. Magnette en Di Rupo worden daarbij gedwongen door hun achterban om maar verder te gaan op de piste van een minderheidsregering, die nochtans zeer moeilijk technisch werkbaar lijkt. Maar erger: het verhindert elk normaal gesprek met de MR, en dus een federale oplossing.

Wouter Beke (CD&V)
CD&V-voorzitter Wouter Beke.

Naast de MR zijn er Open Vld en CD&V. Die staan weigerachtig tegen in een regering stappen met een minderheid aan Vlaamse kant, maar nog weigerachtiger om zomaar in een regering te stappen die door links en Franstalige socialisten wordt gedomineerd. Na een rechtse overwinning in Vlaanderen is dat niet het moment, zo voelen ze aan. Beiden hebben bijzonder weinig te winnen in een dergelijke constructie, of het zou de persoonlijke carrièreplanning van de boegbeelden moeten zijn. De Franstaligen lijken er geen probleem me te hebben om de Zestien aan een Vlaming aan te bieden: Wouter Beke (CD&V) en Gwendolyn Rutten (Open Vld) mogen dus beginnen dromen.

De druk van De Wever

Maar er is meer. Open Vdl en CD&V zijn beiden, als ze samen er in stappen, ook mathematisch niet nodig. Dat maakt het nog onaangenamer, ze kunnen telkens afgedreigd worden. Mogelijks stapt CD&V dus niet mee in dergelijk experiment, maar evengoed kan Open Vld passen.

Beiden zijn bovendien verplicht om op het Vlaamse niveau langs De Wever te passeren en met N-VA een coalitie te maken. Die laatste heeft vanaf dag één aangegeven niet mee te willen in scenario’s waarbij hij Vlaamse een regering maakt met CD&V en/of Open Vld, om vervolgens federaal in oppositie geduwd te worden, met CD&V en/of Open Vld in de meerderheid.

Om maar te zeggen: ook als de PS straks het initiatief krijgt, en richting paars-groen wil marcheren, wordt het een zeer, zeer zware opdracht. Vandaar misschien dat sommigen in de Wetstraat gisteren niet aanstuurden op een onmiddellijk vertrek van Reynders en Vande Lanotte. Alles ligt moeilijk, en niemand wil federaal aan zet komen. Het wordt een lange, vermoeiende zomer voor koning Filip…

De auteur Wouter Verschelden is politiek journalist en uitgever van de nieuwssites Newsmonkey.be en Express.be

Meer